وظیفه گرایی اخلاقی کانت نوشته حسین اترک
با توجه به اهمیت، تأثیر و نقشی که وظیفه‌گرایی کانت داشته و دارد، در این اثر وظیفه‌گرایی از منظر کانت مدنظر قرار گرفته است، این پژوهش درصدد است تا اخلاق وظیفه‌گروانه کانت را در تقابل با دیگر نظریه‌های اخلاق هنجاری تقریر و نقد کند.
کتاب وظیفه‌گرایی اخلاقی کانت شامل «مقدمه، بخش اول: کلیات، بخش دوم: دیدگاه‌های فرا اخلاقی کانت، بخش سوم: وظیفه‌گرایی اخلاقی کانت، بخش چهارم: تحلیل وظیفه گرایی، بخش پنجم: نقد وظیفه‌گرایی کانت و نتیجه‌گیری» است.
در مقدمه کتاب آمده است: «کتاب حاضر به تبیین، بررسی و نقد یکی از مهم‌ترین نظریه‌های اخلاقی در تاریخ فلسفه اخلاق می‌پردازد. ایمانوئل کانت، فیلسوف شهیر آلمانی که نظریه‌هایش در شاخه‌های مختلف فلسفه همواره مورد توجه بوده است، در فلسفه اخلاق نیز بنیانگذار یک نوع تفکر خاص بود. وظیفه‌گرایی اخلاقی که یکی از اقسام عمده نظریه‌های اخلاقی در کنار نتیجه‌گرایی و فضیلت‌گرایی است، با نام ایمانوئل کانت شناخته می‌شود.
بخش اول، کلیات و مفاهیم و موضوعات در رابطه با بحث علم اخلاق را آورده و مورد بررسی قرار داده است.
در این بخش در رابطه با تعریف فلسفه اخلاق، قلم زده و آورده است: «علم اخلاق علمی است که درباره فضایل و رذایل اخلاقی انسان، درستی، نادرستی، خوبی، بدی، بایدها و نبایدهای افعال او بحث می‌کند. در این علم گزاره‌هایی از قبیل(صداقت خوب است)، (دروغگویی بد است)، ( باید به افراد سالخورده احترام گذاشت)، (نباید به کسی ظلم کرد)، (عدالت درست است)، (سقط جنین نادرست است)، (عفت و پاکدامنی فضیلت است) و(جهل و نادانی رذیلت است) بسیار به چشم می‌خورد... .»
در رابطه با قاعده عملی و قانون اخلاقی آمده است: «دومفهوم دیگری که با مفهوم وظیفه در اخلاق کانت مرتبط است، مفهوم قاعده عملی یا ماکزیم و مفهوم قانون است. ارتباط مفهوم وظیفه با این دو مفهوم در کلام کانت چنین است: ارزش اخلاقی عملی که از روی وظیفه انجام گرفته باشد نه در غایتی {نهفته است} که به آن باید رسید، بلکه در قاعده عملی است که مطابق با آن تصمیم گرفته می‌شود... وظیفه ضرورت عمل‌کردن از سر احترام به قانون است...»
بخش دوم، دیدگاه‌های فرا اخلاقی کانت نام دارد و دارای سه فصل: مباحث معناشناختی، مباحث وجود شناختی و مباحث معرفت‌شناختی است. در این بخش به مسئله ماهیت احکام اخلاقی از نظر کانت پرداخته شده است، ابتدا دو دیدگاه برساخت‌گرایی را که شارحان کانت به او نسبت می‌دهند،طرح شده سپس دیدگاه واقع‌گرایی تأیید و علت نادرستی دیدگاه برساخت‌گرایی بیان شده است.
وظیفه‌گرایی اخلاقی کانت عنوان بخش سوم است، در این بخش این مباحث بررسی شده است: تعریف اراده خود، معیار ارزش اخلاقی اعمال، معیار وظیفه و درستی و نادرستی اعمال، امر مطلق و صور آن، انواع وظایف، اطلاق وظایف و وجوه رجحان وظیفه‌گرایی بر دیگر نظریه‌های اخلاقی.
نویسنده در بخش چهارم، به تحلیل وظیفه گرایی کانت و بیان پیش‌فرض‌های مختلف، معرفت‌شناختی، انسان‌شناختی، ارزش شناختی، وظیفه‌شناختی و خداشناختی نظریه او، بیان لوازم نظری آن در حوزه‌های مختلف سیاست، تعلیم و تربیت و دین و بیان لوازم عملی نظریه او در مسائل مختلف مطرح در اخلاق کاربردی و مشکلات اخلاقی جدید پرداخته است.
بخش پنجم نقد وظیفه‌گرایی کانت نام دارد و به بررسی و نقد نظریه اخلاقی کانت و بیان اشکال‌های وارد بر آن از قبیل اشکال بی‌توجهی به نتیجه، اشکال‌های وارد بر امر مطلق و صور مختلف آن، اشکال مطلق‌گرایی، انگیزش برای عمل بر اساس اصل وظیفه، صوری و انتزاعی‌بودن امر مطلق، مشکل تعارض وظایف و ... می پردازد، برخی از این اشکال‌ها به حق است و برخی ناشی از کژفهمی نظریه اخلاقی کانت است.
در بخش نتیجه‌گیری، نتایجی که با بررسی وظیفه‌گرایی اخلاقی کانت به دست می‌آید بیان شده است.
گفتنی است کتاب وظیفه‌گرایی اخلاقی کانت نوشته حسین اترک در 388 صفحه و با شمارگان 1400 نسخه و به قیمت 14000 تومان از سوی انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به چاپ رسیده است.
منبع: کتابخانه مجلس
Pasted from <http://appliedethics.blogfa.com/cat-19.aspx>
...........................................
رضا