چکیده فارسی:
قوه دافعه انسان در برابر ناملایمات و امور مضار را غضب گویند که به ممدوح و مذموم تقسیم می شود، اگر انسان با استضائه از نور عقل در مسیر حق قدم برداشته و غضب را تعدیل نماید پسندیده و ممدوح بوده، صفاتی چون شجاعت، غیرت و بسیاری از فضائل انسانی ثمره اش خواهد بود، ولی سرپیچی از قوه عاقله و افراط و تفریط در آن انسان را از حق مداری به خودمحوری می کشاند و محصولش تهور و ترس خواهد بود که هر دو مذموم اند.
عوامل غضب دنیاگرایی، خودپسندی و زمینه های تربیتی ناسالم قبل از بروز غضب و نیز مهار نفس به محض بروز خشم و قبل از هیجان غضب از راه های درمان این رذیله اخلاقی است.
هنر مهار خشم به دو قسم باطنی (تفکر در عواقب ناپسند طغیان خشم، یادآوری خشم خدای سبحان و ...) و ظاهری (وضو گرفتن، ترک کردن محل، تحریک عاطفی مثبت و ...) تقسیم می گردد.
چکیده عربی:
الغضب قوة دافعة یتصف بها الإنسان ضد المکاره والمضار. و هو یقسم إلی نوعین: ممدوح، و مذموم. فإذا استضاء الإنسان بنور العقل و سار علی طریق الحق و عدل هذه الخصلة فستکون محبذة و ممدوحة، و یکون من ثمارها فضائل إنسانیة مثل الشجاعة والغیرة والکثیر من الفضائل الأخری. و لکن إذا خرج الغضب عن سیطرة القوة العاقلة وافرط فی الغضب فهو یخرج عن دائرة الحق و یقع فی بؤرة الأنانیة و تصدر منه قبائح أخلاقیة. و الغضب إذا انصاع لقوة العقل سمی شجاعة، و إذا تمردت علی أوامر العقل صارت تهورا أو جبنا وکلاهما مذمومان.
إذا فمثل هذه الافعال لیست ذاتیة و انما هی اکتسابیة و یمکن اخضاعها للعلاج و الاصلاح. و هذا یتم بطریقتین: احداهما بمعالجة عواملها و دواعیها (مثل حب الدنیا، الغرور، والعوامل التربویة المغلوطة) و هذا یأتی قبل وقوع الغضب، و هو ضبط النفس عند ظهور معالم الغضب و قبل طغیانه و اشتداده. و تقسم القدرة علی ضبط الغضب إلی قسمین: باطنی (و هو التفکیر فی العواقب الوخیمة لطغیان الغضب، و استذکار غضب الله سبحانه و تعالی و ما شابه ذلک)، و ظاهری (مثل الوضوء، و ترک المحل، و استثارة الانفعالات العاطفیة الایجابیة، و ما إلی ذلک).
