با نظر به اهمیت جلسه دفاعیه برای پایان‌نامه و دانشجو در این بخش به نکاتی در این مورد اشاره می‌نماییم.
در آیین نامه برخی مواد به جلسه دفاعیه پرداخته شده است که بدان اشاره می‌کنیم:
ماده 45: جلسه دفاع با حضور دانش پژوه و هیئت داوران به صورت علنى برگزار مى‌شود و ترکیب آن عبارتند از: الف) استاد راهنما؛ ب) استاد مشاور؛ ج) استاد داور.
ماده 46: جلسه دفاع با حضور کلیه اعضاى هیئت داوران رسمیت مى‌یابد و ریاست جلسه بر عهده استاد راهنما است.
تبصره: در صورت حاضر نشدن استاد مشاور، جلسه دفاع بدون حضور وى برگزار مى‌شود و استاد مشاور موظف است پایان‌نامه را ارزشگذارى و نمره مورد نظر خود را اعلام کند
ماده 47: هیئت داوران پس از جلسه دفاع، در حضور ناظر، نمره خود را در جلسه اعلام مى‌کنند و گزارش خود را در «برگ ارزشیابى پایان‌نامه» مى‌نویسند. قطعى بودن نمره هیئت داوران در پذیرش مشروط، منوط به اعمال اصلاحات و تأیید هیئت داوران خواهد بود و مدت زمان انجام اصلاحات به پیشنهاد هیئت داوران و تأیید اداره تحصیلات تکمیلى دانشگاه است، مشروط بر اینکه از سه ماه تجاوز نکند.
ماده 50: نتیجه داوری از حالت‌های سه‌گانه زیر خارج نخواهد بود:
الف) پذیرفته شده: پایان‌نامه‌ای است که از نظر هیئت داوران، اشکالى از نظر شکلى و محتوایى ندارد.
ب) پذیرش مشروط: پایان‌نامه‌ای است که از نظر هیئت داوران، فاقد اشکالات اساسى است و پذیرش آن و قطعى بودن نمره داده شده، به رفع اشکالات مورد نظر هیئت داوران بستگى دارد.
ج) مردود: پایان‌نامه‌ای است که از سوى هیئت داوران نواقص و اشکالات اساسى در آن تشخیص داده شده است.
ماده 51: اشکالات اساسى سبب رد شدن پایان‌نامه:
1. خروج محتوایى پایان‌نامه از عنوان مصوب؛
2. رعایت نکردن روش علمى تحقیق؛
3. سرقت علمى.
ماده 53: حداقل نمره قبولى پایان‌نامه 14 از 20 است که درجه آن بر اساس جدول4
4
رعایت موازین و معیارهاى نگارش
3
5
کیفیت دفاع
2
6
کیفیت استناد و استفاده از منابع و مآخذ
3
جمع
20
ماده 55: یک نمره از پایان‌نامه در اختیار اداره تحصیلات تکمیلى دانشگاه است و مى تواند بر اساس محورهاى زیر از نمره داده شده هیئت داوران، کم کند:
1. عدم رعایت مقررات و نظم مربوط از سوى دانش پژوه؛
er-insidev:.75pt outset windowtext" border="1" cellpadding="0" cellspacing="3">
ردیف
محورهای ارزشیابی
سقف نمره
1
استحکام و چارچوب نظرى تحقیق و ارتباط منطقى بین مباحث
5
2
کیفیت ارائه مطالب و توان پاسخگویى به سؤالات تحقیق
3
3
نوآورى، خلاقیت و تازه بودن مطالب
4
4
رعایت موازین و معیارهاى نگارش
3
5
کیفیت دفاع
2
6
کیفیت استناد و استفاده از منابع و مآخذ
3
جمع
20
ماده 55: یک نمره از پایان‌نامه در اختیار اداره تحصیلات تکمیلى دانشگاه است و مى تواند بر اساس محورهاى زیر از نمره داده شده هیئت داوران، کم کند:
1. عدم رعایت مقررات و نظم مربوط از سوى دانش پژوه؛
2. ارائه نکردن به موقع گزارش‌هاى پیشرفت کار به تحصیلات تکمیلى دانشگاه از سوى دانش پژوه؛
3. رعایت نکردن طول تدوین پایان‌نامه.
جلسه دفاعیه، زمانی برای ارزشگذاری به یک کار پژوهشی و فرصتی مناسب برای اصلاح نهایی پایان نامه است. هرچند دفاعیه، زمانی برای ارزشگذاری دقیق پایان نامه به صورت گسترده نیست، اما تنها فرصت جهت استفاده از تجربیات ارزشمند پژوهشی اساتید در زمینه خاص تحصیلی و دارای نکات ارزشگذاری مناسبی می‌باشد که می‌تواند یک تجربه بسیار گران سنگ برای پژوهشگر باشد. جلسه دفاعیه بر خلاف عنوان آن، صرفا برای دفاع نیست و محلی برای یادگیری می‌باشد.
نکات تجربی دیگری نیز در جلسه دفاعیه مطرح است که اهمیت آن کمتر از موارد رسمی‌نیست.
جلسه دفاعیه یک جلسه عمومی‌محسوب می‌گردد و تمامی‌دانشجویان در این جلسه دعوت می‌شوند، به همین منظور برنامه ریزی قبلی برای آن الزامی‌به نظر می‌رسد.
معمولا جلسه دفاعیه بعد از آغاز رسمی‌آن، با توضیحات دانشجو شروع می‌شود. دانشجو در فرصت کوتاهی که دارد، باید خلاصه‌ای از روند نگارش پایان نامه و نتایج آن بیان کند. زمان دانشجو معمولا بین 15 الی 20 دقیقه می‌باشد. دانشجویان مخصوصا در دفاعیه آنلاین از پاورپوینت جهت ارائه مطالب استفاده می‌نمایند. اولین اسلاید اطلاعات کلی پایان نامه می‌باشد. نکاتی در بیان دانشجو مهم است که اگر اسلاید متناسب با آن آماده گردد، دچار فراموشی نمی‌گردد. نکاتی در بیان دانشجو مطرح است که اشاره می‌شود.
دانشجو بخشی از صحبت‌های خود را به تشکر از استاد راهنما، استاد مشاور، اعضای گروه علمی می‌پردازد. معمولا در توضیحات دانشجو به موارد زیر اشاره می‌شود: اهمیت موضوع، پیشینه موضوع، سوال اصلی، نحوه چینش منطقی فصول و توضیح جایگاه هر فصل در تبیین موضوع، تحلیل نتیجه موضوع. قابل ذکر است این موارد باید به صورت مختصر بیان می‌شود و نقاط قوت پایان نامه در موارد فوق تاکید می‌شود. مواردی دیگر نیز معمولا بدان اشاره می‌گردد که اثرات آن کمتر از موارد فوق نیست: نحوه انتخاب این موضوع، میزان وقت گذاشتن و نحوه نگارش پایان نامه، میزان علاقه‌مندی و اثرات آن بر زندگی دانشجو، نقاط مثبت و خاص پایان نامه که فکر می‌کنید در دید اساتید تاثیرگذار خواهد بود، و ...
سعی نمایید تمام موضوعاتی که می‌خواهید بدان اشاره کنید را اسلاید نمایید که در صورت کمبود وقت از آنها خواهید گذشت و تنها بدان اشاره می‌نمایید.
حتما به عنوان تجربه و آشنایی با فضای دفاع در یک یا چند جلسه دفاعیه شرکت نمایید. سعی کنید سوالات استاد داور را پیش بینی نمایید تا وجهه مناسبی برای پاسخ بدانها داشته باشید.
معمولا بعد از توضیحات دانشجو، استاد داور به بررسی پایان نامه می‌پردازد. معمولا اساتید داور به بخشهای چکیده، فهرست مطالب، فصل اول و فصل نهایی، لیست منابع و مآخذ توجه بیشتری دارند. برای قوت بخشهای مذکور نکاتی در فصول گذشته اشاره شد. دانشجو موظف است، نکات استاد داور را ضبط و یادداشت نموده تا در زمان پاسخگویی و در صورت لزوم اصلاح از آنها استفاده نماید.
بعد از سخنرانی استاد داور، معمولا استاد راهنما و مشاور به دفاع از پایان نامه و بررسی نکات استاد داور می‌پردازند. در صورتی استاد راهنما و مشاور از دانشجو برای این کار درخواست نمودند، بهتر است دانشجو به صورت بسیار مختصر به نکاتی در پاسخ بپردازد. در دفاع دانشجو از پایان نامه، حتما رعایت احترام و حفظ جایگاه استاد داور باید در اولویت اول باشد و هر پاسخی که احیانا جایگاه استاد داور را خدشه دار می‌نماید دور از احترام به نظر می‌رسد. برخی نکات در عرف پژوهش، به عنوان سلیقه‌های پژوهشی مطرح می‌باشند، بهتر است مورد دفاع دانشجو قرار نگیرد و به نظر استاد داور احترام گذاشته شود. حتما در ابتدای دفاعیه از نکات گرانقدر استاد داور تشکر و تاکید شود که نکات ایشان در اصلاحیه نهایی مورد توجه و اقدام واقع خواهد شد. این موارد در زمانی است که نکته ای از طرف استاد داور اصل پژوهش پایان نامه یا نقاط اصلی آن را خدشه دار نمی‌سازد، در این مواقع حتما دفاع عالمانه و همراه با ادب و احترام نقطه مثبت پژوهشگر خواهد بود.
قبل از دفاعیه از هماهنگی‌های لازم و درستی ابزارهای مورد نیاز اطمینان حاصل فرمایید.
