پس از مشخص شدن اولویت منابع، نوبت به مطالعۀ منابع می‌رسد. در این گام محقق باید با دقت و حوصله منابع دارای اولویت را مطالعه و بررسی کند تا اطلاعات لازم را برای رسیدن به تحلیل و پاسخ مورد نظر در آنها بیابد. البته با توجه به تفاوتهایی که در انواع منابع کتابخانه ذکر شد، مطالعۀ هر نوع با شیوه و هدفی خاص انجام می‌شود.
مطالعه و بررسی برخی منابع صرفاً با هدف آدرس‌یابی انجام می‌شود. این نشانی و آدرس گاهی نشانی منابع دیگر است که در منابعی چون کتاب‌شناسی، مقاله‌نامه یا فهرست‌برگه‌های کتابخانه انجام می‌شود. گاهی نیز به دنبال نشانی مطالب خاصی می‌گردیم که در چنین جایی باید از معجمها، نمایه‌نامه‌ها و امثال آن استفاده کنیم.
به هر حال آنچه در این گام مهم است، توجه به نکاتی است که برای یک مطالعۀ مفید و ثمربخش باید مورد توجه قرار گیرد. بی‌توجهی به اصول و روشهای صحیح مطالعه، موجب کاهش بازده زحمات و وقت‌گذاری فراوان محقق در این مرحله خواهد شد.
3-2-4. گام چهارم: یادداشت‌برداری اطلاعات
محقق باید در هنگام مطالعۀ منابع تمام اطلاعاتی را که به نحوی با موضوع مورد نظر او در ارتباط است و می‌تواند در تحلیل و رسیدن به نتایج مورد نظر تأثیرگذار باشد به صورت دقیق و کامل ثبت کند. [1]
بنابراین محقق باید در هنگام مطالعۀ منابع هیچ مطلب و اطلاعاتی را دست‌کم نگیرد و به محض برخورد با هرگونه مطلب، نقل قول، آیه، حدیث، شعر، نقد، و هر چیز دیگری، که به نحوی با موضوع مورد نظر مرتبط است و می‌تواند به نحوی در نتایج تحقیق تأثیرگذار باشد، آن را ثبت کند. اما باید توجه داشت که هرگونه ثبت کردن و نوشتن مطالب نمی‌تواند برای نتیجه‌گیری از تحقیق مفید باشد. مثلاً نوشتن کشکول‌وار اطلاعات به دست‌آمده در یک دفترچه شاید برای افزایش بازده مطالعه و بهره‌گیری بیشتر از مطالب یک یا چند کتاب مفید باشد،ولی به هیچ‌وجه برای ثبت اطلاعات به دست‌آمده در مرحلۀ جمع‌آوری اطلاعات یک تحقیق علمی مناسب نیست.
یادداشت‌برداری اطلاعات در فرآیند تحقیق صرفاً باید به صورت فیش‌برداری انجام شود. فیش‌برداری نوع خاصی از یادداشت‌برداری است که در آن هر واحد اطلاعاتی در یک برگۀ جداگانه ثبت می‌شود. فیش‌برداری دارای اصول، انواع و روشهایی است که آگاهی نسبت به آن برای هرکس که قصد انجام کارهای تحقیقاتی را داشته باشد، لازم و ضروری است. در آینده به تفصیل در رابطه با این اصول و روشها سخن خواهیم گفت.
[1] . ذهن انسان هر قدر هم قوی باشد، برای حفظ جزئیات اطلاعات پراکنده مطمئن نیست. در تعالیم پیشوایان گرامی اسلام نیز بر این موضوع تأکید زیادی شده و راه حفظ و ماندگاری اطلاعات و دانش، منحصر در نوشتن و یادداشت آن دانسته شده است.
از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) روایت شده است که فرمودند:
{قیدوا العلم بالکتابة}؛ دانش را با نوشتن در بند کنید.( محمدی ری‌شهری، محمد، میزان الحکمه، ترجمه: حمیدرضا شیخی، ویرایش سوم، چاپ اول، قم، دار الحدیث، 1377 ش، ج11، ص 5102، حدیث 17324 به نقل از کنز العمال.)
از امام صادق (علیه السلام) نیز نقل شده است که فرموده‌اند:
{اکتبوا؛ فانّکم لاتحفظون حتی تکتبوا}؛ بنویسید! زیرا تا ننویسید نمی‌توانید حفظ کنید.( همان، حدیث 17329 به نقل از کافی.)
یادداشت کردن اطلاعات به دست‌آمده و مطالبی که به ذهن می‌رسد، علاوه بر آنکه آنها را حفظ و ماندگار می‌کند، حداقل دو امتیاز دیگر نیز در بر دارد: یکی اینکه نوشتن مطالب مهم در هنگام مطالعه موجب افزایش تمرکز و بازده مطالعه می‌شود و دیگر اینکه یادداشت اطلاعات در برگه‌های جداگانه در هنگام پردازش و تحلیل آن کمک زیادی به محقق خواهد کرد. شاید در روایات فراوانی که در رابطه با ارزش نوشتن علم از پیشوایان بزرگوار دین وارد شده است، این جنبه‌ها نیز مورد نظر بوده است. در یکی از احادیث امام صادق (علیه السلام) چنین آمده است:
{القلب یتّکل علی الکتابه} دل بر نوشتن تکیه می‌کند.( همان، حدیث 17331 به نقل از کافی.)
