کتابشناسی: مجموعه کتابهای خوب در زمینه پرورش خلاقیت فرزند

مجموعه کتابهای خوب در زمینه پرورش خلاقیت فرزندانتان

مقدمه

اگر در یک مسأله دنبال راه حل باشید و به ذهنتان چندین راه حل هم خطور کند به شما خلاق نمی گویند. خل�'اق کسی است که راه حلی به ذهنش می رسد که به ذهن دیگران نمی رسد. به دنبال راهی می گردد که دیگران به آن دست نیافته اند. گاهی می خواهد مسیری غیر معمول را امتحان کند اما نتیجه کارش سرعت در رسیدن به هدف است.

اگر والدین بکوشند خلاقیت فرزندان خود را پرورش دهند علاوه بر آن که  مسیر آن ها را در پیمودن راه موفقیت هموار کرده اند، با تحویل دادن فردی خلاق به جامعه، اجتماع را در فرار از  بن بست های پیش رو یاری نموده اند.

 

1. اگر فرزند خلاق و نابغه می خواهید

 دیوید کوهن

کیاراد‏

کتاب حاضر تحقیقی کلیدی در ارتباط با رشد ادراکی کودکان است. این کتاب برای افرادی که با کودکان سروکار دارند مانند اولیهء، معلمان، پرستاران، مددکاران اجتماعی، مراقبین کودک و دانشجویان روانشناسی رشد مفید است. فصل اول کتاب مقدمه‌ای اجمالی بر قشر مخ و چگونگی رشد آن، از قبل از تولد تا هنگام بلوغ می‌باشد. این فصل همچنین ناظر برعقیده‌ای است که مغز را به مثابه یک رایانه برمی‌شمرد. فصل دوم ناظر بر کار ژان پیاژه است که برجسته‌ترین روان‌شناس کودک در قرن بیستم بود و ثابت می‌کند که کودک‌ بسیار باهوش بود. فصل سوم بر دیگر نظریه‌های رشد کودک از جمله نظریه‌های لف فیگوتسکی ناظر است که وی ثابت کرد که اولیاء و معلمان، نقش مهمی را در یادگیری کودکان ایفا می‌کنند. فصل چهارم به مسئله رشد اخلاقی کودکان می‌پردازد و این که آنها، پندارهای مرتبط با صحیح و ناصحیح را چگونه پدیدار می‌سازند و آیا این مسئله ربطی به رشد ادراک آنها دارد؟ فصل پنجم ناظر بر آن است که کودکان در خصوص احساسات و عقاید دیگران چگونه می‌اندیشند. فصل ششم ناظر بر رشد حافظه و قلمروی است که روان‌شناسان، کودک را در اوج خلاقیت‌شان بررسی می‌کنند. فصل هفتم ناظر بر آزمایش هوش و دیگر شیوه‌های سنجش رشد ادراک می‌باشد. فصل هشتم با شرح جزئیات بیشتر ناظر بر تغذیه و طبیعت کودک است. این فصل نه تنها قلمرو سنتی هوش بلکه شخصیت را نیز می‌کاود و می‌گوید ما برآن هستیم که راه حل مشکلات آن را بیابیم. فصل نهم ناظر بر مسایل رشد ادراک در کلاس درس می‌باشد. این فصل دربرگیرنده کارهای تازه‌ای است که در خصوص چگونگی یادگیری مهارت‌های اولیه مانند خوانندن و نوشتن، صورت گرفته است. فصل دهم تاثیر تلویزیون و رایانه را بر شیوه رشد فکری کودکان بررسی می‌کند. بسیاری از فصل‌های کتاب دارای تمرین‌هایی در خصوص معاینه‌ی نفس و مشاهده‌ی خویشتن است و همراه چیزی است که مولف آن را تمرین‌های پدرانه و مادرانه نام‌گذاری کرده است.

 

1. کلیدهای پرورش خلاقیت هنری در کودکان و نوجوانان

 سوزان استرایکر / اکرم قیطاسی

ص‍اب‍ری‍ن‌

کتاب « کلید‌های پرورش خلاقیت هنری در کودکان و نوجوانان» تالیف سوزان استرایکر و سالی وارنر می‌باشد. این کتاب توسط اکرم قیطاسی ترجمه شده است. اگر والدین بگذارند بچه‌ها با معیارهای کاملا مشخص و با آزادی کامل با مواد اولیه هنری کار کنند، از ذهنی فعال برخوردار خواهند شد که می‌تواند مشکلات را حل کند. در این کتاب طرح هایی با این هدف ارائه شده است. به نکاتی اشاره شده که مانع از آلودگی بر اثر کار با مواد هنری می‌شود؛ همچنین به تبین این مسئله پرداخته شده است که خط خطی‌های اولیه بچه‌ها بی‌معنی نیستند، بلکه مستقیما به رشد توانایی خواندن و نوشتن آنها منجر می‌شوند. مطالب این کتاب باعث می‌شود که کودکتان را تشویق کنید تا حد ممکن هنر را در اولین مراحل آن تجربه کند. در این کتاب در مورد طراحی، نقاشی، چاپ، کاغذ و پیکره‌سازی صحبت می‌شود و با درک صحیحی از هر یک از این روش‌ها، توقعات واقع‌بینانه‌ای پیدا خواهید کرد. مولفین در کتاب نکات ظریف و کاربردی را  بیان کرده‌اند که به کار بردن آنها برای تربیت کودکان خلاق بسیار موثر خواهد بود؛ نکاتی چون: اهمیت فعالیت هنری- ذوقی برای کودکان؛ فراهم آوردن امکان دسترسی همیشگی کودکان به مواد مصرفی نقاشی و حجم سازی؛ ایجاد فضای مناسب برای فعالیت ذوقی کودکان؛ دخالت نکردن بزرگ‌ترها در فعالیت‌های هنری کودکان؛ مواجه کردن کودکان با آثار هنری بزرگسالان یا مواردی همچون بردن آنها به نمایشگاه‌های نقاشی یا موزه‌ها؛ تاکید نکردن بر استفاده از مواد اولیه گران قیمت و نفیس در فعالیت‌های هنری کودکان؛ اهمیت دادن به آثارهنری کودکان از طریق نگه‌داری، مراقبت و استفاده از این آثار در تزئین اتاق، تهیه کارت پستال؛ استفاده کردن از فرصت‌ها به عنوان الگویی برای کودکان؛ اجتناب از مداخله و کارکردن مستقیم روی آثار کودکان؛ تشویق موردی کودکان به تزئین اشیا و وسایل کاربردی همچون پرده، بشقاب و استفاده از آنها در زندگی روزمره. به نظر مولفین بچه‌ها باید همه پنج  روش اصلی هنری را تجربه کنند: طراحی، نقاشی، کلاژ، چاپ و پیکره‌سازی. در این کتاب طرح‌هایی به عنوان راهنمای والدین ارائه شده است. این پروژ‌ها برای کودکان از شش ماهگی تا شش سالگی طراحی شده‌اند و چنانچه به صورت یک برنامه منظم از شش ماهگی آغاز شوند، بسیار مفید خواهند بود. علائق و توانایی‌های کودکان تا حدی متفاوت است، اما نویسندگان دستور‌العملی در مورد زمان ارائه هر فعالیت هنری بدین شرح بیان کرده‌اند: امکان نقاشی انگشتی باید از شش ماهگی برای کودک وجود داشته باشد؛ بین هشت ماهگی تا یک سالگی می‌توان یک مداد سیاه و کاغذ سفید بزرگی به اندازه طول بازوی کودک در اختیار او قرار داد؛ کودک در هیجد‌ه‌ماهگی قادر است با یک قلم‌مو و رنگ، رنگ آمیزی کند و با خمیربازی مخصوص کودکان بازی نماید؛ کودک بیست ماهه عاشق بازی با چسب و نوار چسب است و در سن دو نیم تا سه‌سالگی احتمالا می‌تواند با چسب کار کند؛ پس از فراگرفتن نحوه کار با قیچی، کودک معمولا می‌تواند نوارهای کاغذی را در سن دو و دو و نیم سالگی ببرد؛ کودک سه ساله می‌تواند با دو رنگ نقاشی کند و باید به جای خمیربازی، گل در اختیار او گذاشت. در این کتاب برای کودکان سنین مختلف پروژه‌های هنری گوناگونی ارائه شده است. سنینی که در کتاب مطرح شده‌اند، فقط یک معیار هستند، لذا والدین سعی نکنند فرزندشان خیلی زودتر از سنین ارائه شده این کار انجام دهند. همچنین پروژه های هنری این کتاب هم برای پسرها و هم برای دخترها ارائه شده‌اند. از نظر مولفین طرح کلی مراحل رشدی ارائه شده که بیشتر بچه‌ها از آن عبور می‌کنند عبارتند از: طراحی ایده‌ها؛ طراحی از روی تصویر؛ طراحی از زندگی واقعی.

از نقاط مثبت کتاب استفاده از هنر برای تربیت کودکان می‌باشد که به صورت کاربردی و عملی بیان شده‌است، اما از مواردی که می‌توان به عنوان نقد بیان کرد این است که بعضی از راهکارهای ارائه شده از سطح عمومی مردم بالاتر بوده و همچنین تاکید بیش از حدی بر تاثیر نقاشی در شخصیت  و تربیت کودک شده‌ است. از موارد دیگر می‌توان به وابسته به فرهنگ بودن بعضی از راهکارها اشاره کرد مثل سبک و روش اجرای جشن تولد برای کودکان اشاره کرد.

 

1. آسیب شناسی آموزش خلاقیت

 عبدالعظیم کریمی

منادی تربیت

کتاب حاضر با عنوان "آسیب شناسی آموزش خلاقیت چگونه خلاق پروری نکنیم" در 203 صفحه به چاپ رسیده است.این کتاب در راستای کتاب های "تربیت چه چیز نیست" و "فضیلت نا یادگیری" حلقه تکمیلی تعلیم و تربیت سلبی و پرهیزی را در مقابل تعلیم و تربیت ایجابی و تجویزی در سه حوزه تربیت، یادگیری و خلاقیت شکل می دهد. نویسنده در این کتاب به دنبال آسیب شناسی آموزش خلاقیت است و با نگاهی منتقدانه به این عنوان می پردازد و نیز اذعان دارد که در این زمانه که تب شتابنده آموزش خلاقیت و موج فزاینده آن در قالب برگزاری کارگاه های آموزش خلاقیت و سمینار های تخصصی آموزش تفکر خلاق همه جا را گرفته است، ذهن خواننده کنجکاو یکباره بر می آشوبد که چگونه ممکن است آموزش خلاقیت مانع خلاقیت باشد. شیوه بیان نویسنده در اثبات مدعای خود این است که او می گوید اگر بپذریم که خلاقیت، کیفیتی نامرئی و سنجش ناپذیر است و در پی آن به این باور دشوار برسیم که این کیفیت برخاسته از بینش و منش کیفی شخصیت انسان خلاق است، آن گاه می توان اذعان کرد که چنین کیفیت نامرئی قابل انتقال از فردی به فرد دیگر به صورت یک برنامه آموزشی نخواهد بود. انسان خلاق به این معناست که به آن چه به نام خلاقیت انجام می دهد ممکن است هشیاری کامل نداشته باشد و منبع اصلی و پنهان خلاقیت نیز از همین ناهشیاری زاینده آن ریشه می گیرد و به محض اینکه شخص به فرایند خلاقیت خود هشیار شود و بخواهد آن را مدیریت نماید احتمالا پویایی خلاقیت خود را از دست خواهد داد.

 

1. نام این کتاب با شما؛ راه­های پرورش خلاقیت در کودکان و نوجوانان

 محمدمهدی عباسی آغوی

موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)

خلاقیت همچون نهالی است که در همه انسان ها وجود دارد اگر از این نهال مراقبت کنند ریشه می دواند و همواره میوه می دهد و به درختی تنومند تبدیل می شود.در فصل نخست کتاب حاضر خلاقیت تعریف می شود. خلاقیت عبارت است از فرایندی فکری و روانی که اثری تازه و ارزشمند دارد. در همین فصل به مباحث درگری مانند تفاوتهای خلاقیت و حل مسئله، تفاوتهای خلاقیت با هوش و... پرداخته می شود. انواع خلاقیت نیز عبارت است از خلاقیت تجسمی، کلامی، موسیقائی، حرکتی و مکانیکی.  در ادامه و در فصل بعدی موانع و عوامل خلاقیت بررسی می شود . موانع به موانع فردی و موانع اجتماعی تبدیل می شود. موانع فردی مانند: شکست و ترس از آن، فرار از ابهام و چالش، عادت، نداشتن اعتماد به نفس، انعطاف پذیری، یادگیری بدون تفکر، موانع فیزیولوژیکی و بیولوژِکی، اعتقاد به جبر، و کمبودهای عاطفی معنوی. موانع و آفات اجتماعی مانند: زیر نظر بودن، پاداش، رقابت و مقایسه، محدودیت انتخاب، آداب و رسوم و قوانین خشک، همرنگی با جامعه، شغل، نظام موجود، ترس از عدم اقبال اجتماعی و کمبود امکانات.

عوامل موثر بر خلاقیت هم شامل عوامل فردی و عوامل محیطی می شود. عوامل فردی مانند: انگیزه، ایمان، توانمندی، چاش انگیزی، سبک شناختی، هوش، ویژگی های شخصیتی. و عوامل محیطی مانند: گروه، خانواده، مدرسه و جامعه.

در بخش دیگری از کتاب چند آزمون مختصر خلاقیت را خواهید دید که می توان خود، فرزند خود و دانش آموزان را به طور نسبی محک زد. علاوه بر اینکه  در این قسمت می توان ویژگی های افرادی را که خلاقیت بیشتری دارند، شناخت.

فصل چهارم کتاب، فصل اصلی و غائی کتاب می باشد، توصیه ها و راهکارهائی کاربردی برای پرورش خلاقیت به والدین و معلمان ارائه می شود تا با به کار بستن آنها می توان فرزندان و دانش آموزان خلاقی را پرورش داد.

در فصل پایانی کتاب نیز چند تکنیک خلاقیت آورده می شود و در کنار آنها تمارینی برای پرورش و افزایش خلاقیت اورده می شود. این تکنیک ها شامل تکنیک های گروهی( یورش فکری، تکنیک دلفی، تکنیک گروه اسمی) و تکنیک های فردی( تکنیک اسمکیر، الگوبردری از طبیعت،) می شود.

 

1. شکوفائی خلاقیت فرزندان

 ویکتوریا ویلسون / جبرائیل نعمت زاده

کانیار

همه بچه ها به طور طبیعی خلاق هستند؛ ولی آرام آرام که رشد می کنند، کنجکاوی زمان بچگیشان به بوته فراموشی سپرده شده و از دست می رود. مطالعات نشان داده که امکان افزایش میزان هوش خلاقانه در آنها به ویژه در سنین پایین تر و هفت سال اول زندگی، وجود داشته و تاثیر گذارترین دورانی است که در آن والدین و معلمان می توانند خلاقیت بالقوه کودک را گسترش دهند و می تواند به آنها در ادامه زندگی و موفقیت تحصیلی و حرفه ای کمک کند.

بیشتر پدرها و مادرها می دانند شکوفا کردن خلاقیت در کودکان امری پسندیده است. روانشناسان باور دارند دارند همه بچه ها دارای مقادیر عظیمی خلاقیت بالقوه هستند؛ ولی معمولا این ظرفیت به دست والدینی که نیت خیر هم دارند، منکوب می شود. همچنان که ما می توانیم هوشبهر خود را با مطالعه و تمرینات علمی افزایش دهیم، هر کودکی هم این توانایی را دارد که خلاقیتش را افزایش دهد.

شکوفایی خلاقیت فرزندان نوشته ویکتوریا ویلسون و ترجمه جبرائیل نعمت زاده از انتشارات کانیار صدها روشی را نشان می دهد که با بهره گیری از آنها می توان قوه تخیل فرزندان را تحریک، و او را تشوق کرد که به روش های نو، مهیج و منحصر به فرد اندیشید.

علاوه بر این، در این کتاب به تحقیقاتی که درباره خلاقیت کودکان انجام گرفته است پرداخته شده تا درک درستی از این مقوله داشته باشید؛ درکی که می تواند زیربنای بسیاری از تصمیمات شما باشد و قواعد طلایی اساسی را در اختیارتان قرار می دهد تا بتوانید خلاقیت را پرورش دهید و از باورهای نادرستی که در مورد خلاقیت وجود دارد پرهیز و عاداتی را که خلاقیت بالقوه را نابود می کند شناسایی کنید.

گاهی نادیده گرفتن قواعد کم اهمیت، روش مناسبی برای تشویق فرزندان است تا آنها بیش از پیش به خیال پردازی مشغول شوند و در خلق ایده های نو جسارت به خرج دهند.

نگارنده، این موضوع را که آیا حقیقت دارد برخی بچه ها اساسا خلاق تر از بقیه هستند و چگونه روانشناسان خلاقیت را در بچه ها اندازه گیری می کنند، مورد بررسی قرار می دهد.

بخش اول توضیح می دهد خلاقیت چیست و در خواهید یافت چگونه مطالعات نشان می دهد تشویق رفتار و فکر خلاقانه، نه تنها رشد شناختی، اجتماعی و جسمانی فرزندان را بهبود می بخشد، بلکه سطح شادکامی آنها را در سرتاسر زندگی می تواند ارتقا دهد.

 بخش دوم در مورد قواعدی برای تقویت خلاقیت، فرایند خلاقیت و دشمنان خلاقیت از جمله کمک کردن های نابجا و رقابت صحبت می کند.

در بخش سوم می آموزید چگونه می توانید خانه خود را به محل تقویت خلاقیت همه اعضای خانواده تبدیل کنید و چه چیزهایی اساس اندوختن خلاقیت را تشکیل می دهد.

در بخش چهارم تا دهم به این پرداخته می شود که چگونه می توان بر استعداد خلاقانه در دوران حاملگی اثر گذاشت، از شش ماهگی تا شش سالگی چگونه تشویق خلاقیت باعث رشد کودک شده و بازی ها و فعالیت هایی که در این سن باعث گسترش خلاقیت می شوند کدامند؛ قواعد طلایی برای تشویق خلاقیت در این سن چیست.

از جمله فعالیت ها و کارهایی که برای افزایش خلاقیت می توان انجام داد، تغییر در برنامه های کاری معمول روزانه، به وجود آوردن فضایی در منزل که برای انجام بازی ها و فعالیت های کودکان در خور بوده و بتوانند آنجا بنشینند و به فعالیت بپردازند. درست کردن جعبه حاوی مجموعه ای از وسایل مختلف، نقاشی افکار و ایده ها، نقاشی با دست و پا، رنگ دادن به آهنگ ها، کمک کردن در کارهای روزانه، ایجاد آرامش برای کودکان، کاشتن درخت و گیاه، درست کردن آلبوم عکس و دفتر خاطرات،  و صدها راهکار دیگر که می توانید آنها را در کتاب بخوانید و با کاربرد آن از تعامل با فرزند خود لذت برده و با به کار بستنش، زندگی و آینده فرزندانتان را تغییر دهید.

نویسنده در ص 36 و در برخی صفحات دیگر از تحقیقات چیکزنت میهالی (یکی از نظریه پردازان روانشناسی مثبت) در مورد غوطه وری صحبت کرده که از جمله مسایل جدید در مورد شادکامی است. میهای نظریه غوطه وری که غرقگی ترجمه بهتری برای آن است را در ابتدا در مورد خلاقیت به کار برد ولی بعدا آن را به صورت جداگانه بیان کرد و آن را با انگیزه درونی همراه دانست.

در این کتاب بعضا غلط های تایپی دیده می شود، نام ها و اسامی آن به اسامی آشنای فارسی برگردان نشده که می توان در بین آن نام هایی با معنای نازیبا در فارسی پیدا کرد؛ همچنین برای آنها پانوشت قرار داده نشده است که می توان آن را از ضعف های کتاب برشمرد؛ همچنین در برخی روش ها، پخش آهنگ با ضرب آهنگ تند را پیشنهاد داده است که خواننده باید توجه کند که هر موسیقی و آهنگی را نمی توان گوش داد و از آن استفاده کرد.

 

منبع: بروشورهای معرفی کتاب مجمع ناشران انقلاب اسلامی، توزیع شده در بیست و هفتمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران

 

 

 

 

 

 

 

 

کلیدواژه ها: سیر مطالعاتی - پرورش خلاقیت فرزندانتان - کتاب اگر فرزند خلاق و نابغه می خواهید - دیوید کوهن - کیاراد‏ - کتاب کلیدهای پرورش خلاقیت هنری در کودکان و نوجوانان - سوزان استرایکر - اکرم قیطاسی - کتاب آسیب شناسی آموزش خلاقیت - عبدالعظیم کریمی - کتاب نام این کتاب با شما؛ راه­های پرورش خلاقیت در کودکان و نوجوانان - محمدمهدی عباسی آغوی - کتاب شکوفائی خلاقیت فرزندان - ویکتوریا ویلسون - جبرائیل نعمت زاده