| مجموعه کتابهای خوب در زمینه تربیت دینی فرزندان |
|
مقدمه «ای کسانی که ایمان آورده اید از خود و خانوده خود در برابر آتش جهنم محافظت کنید». (سوره مبارکه تحریم، آیه 6) زمانی که پیامبر صلی الله علیه و اله این آیه را برای یاران خود خواندند، اصحاب با شنیدن آن گریستند که ای رسول مکرم! ما خود می توانیم اعمال صالح بجا آوریم اما اختیار فرزندان خود را نداریم. آری مسئولیتی بس خطیر برای والدین وجود دارد که فرزندان خود را دیندار تربیت کنند. «پروردگارا من و فرزندانم را به پا کننده نماز قرار بده!» (سوره مبارکه ابراهیم، آیه 4) این دعای ابراهیم علیه السلام است. کسی که چنین برای فرزندن خود دعا می کند برای دیندار بودن آن ها چگونه رفتار می کند. انتقال مفاهیم دینی به فرزندان و تربیت دینی و اخلاقی آنان موضوعی است که در این بسته در ضمن معرفی کتاب هایی برای خواندگان ارائه شده است.
محمد محمدی ریشهری دارالحدیث حکمت نامه کودک اثر دیگری از نویسنده توانمند حوزه حدیثی ایران به نام آیت الله ری شهری می باشد که ایشان با اشراف کامل بر روایات اسلامی و با همکاری حجت الاسلام والمسلمین دکتر پسندیده که ایشان نیز در زمینه اخلاق و موضوعات روانشناسی اسلامی تحقیقات و تألیفاتی دارند کتاب حاضر را بر پایه روایات اسلامی جمع آوری نموده اند. کتاب پیش رو در سه بخش کلی، معارف ناب اهل البیت علیهم السلام را دسته بندی نموده و در اختیار مخاطبین عزیز قرار می دهد. بخش اول کتاب، بنیان تربیت کودک می باشد. بنیان تربیتی کودک شامل خانواده، وراثت، غذای والدین و چگونگی انعقاد نطفه می باشد. یکی از مباحث همیشگی در تربیت فرزندان، وظایف تربیتی والدین می باشد که در روایات اسلامی ما تحت عنوان حقوق کودک بیان شده است. حقوق متفاوتی برای کودک در اسلام لحاظ گردیده است از حق و حقوق نوزاد ( نام نیک، عقیقه، صدقه و...) گرفته تا حقوق کودک در آرایش و دعا کردن. تمامی این موضوعات و موضوعات مشابه آن را می توان از سخنان گهربار بزرگان دین مبین اسلام بهره برداری نمود. دیگر مسئله مهم در رابطه با تربیت فرزند وظایفی می باشد که بر عهده کودک است و وظایفی که می بایست کودکان در قبال والدین، مربیان و بزرگتران خویش داشته باشند. آموزه های اسلامی سراسر زیبائی و نور می باشد که شخص می تواند در سایه عمل به دستورات الهی، هم فرزندان سالمی داشته باشد و هم آینده ای موفق برای آنان رقم زند. و همین مسأله از امتیازات این کتاب می باشد کتاب پیش رو نیز با بهره گیری از سخنان اولیای الهی که خدشه و انحرافی در سخنانشان نیست می تواند سرمشق مناسبی برای زندگی و تربیت والدین گرامی باشد. کتاب پیش رو در درجه اول برای محققین و پژوهشگران عزیز حوزه کودکان بسیار قابل استفاده بوده و همینطور در درجه بعد نیز والدین و مربیان محترم نیز می توانند با بهره گیری از روایات اسلامی که در این کتاب به زبانی ساده بیان شده است زمینه های مختلف رشد و شکوفائی فرزندان خویش (کودکان) را فراهم آورند. از نکات مثبت این کتاب و دیگر کتاب های آیت الله ری شهری می توان به استفاده صحیح و بجای روایات در موضوعات مختلف اشاره نمود که نشان از توانمندی ایشان در این حوزه و جستجوی فراوان احادیث اسلامی دارد. به علاوه اینکه این کتاب احادیثی را برگزیده است که قابل فهم برای مخاطبین می باشد. دیگر وجوه امتیاز این کتاب ترجمه روان آن و همچنین استفاده از کتب حدیثی اهل سنت به مقتضای نیاز بحث می باشد که نشان می دهد مولف با تتبع کامل موضوعات مرتبط با کودکان را گردآوری نموده است.
محمد محمدی ریشهری دارالحدیث حکمت نامه جوان یکی از کتابهای نویسنده توانمند حوزه حدیثی ایران به نام آیت الله محمدی ری شهری می باشد، این کتاب که بر پایه روایات دینی ائمه معصومین گردآوری شده است ابعاد مختلفی از زندگی جوانان را بررسی می نماید. این کتاب با همکاری دکتر عباس پسندیده که ایشان نیز در زمینه مسائل اخلاقی و موضوات مرتبط با روان شناسی و تربیتی دارای تألیفات زیادی می باشند، به چاپ رسیده است. در روایات اسلامی ما از دوران جوانی به دوران خودسازی و بهار سازندگی شخصیتی و معرفتی یاد می شود که نشان از اهمیت زیاد این دوره برای ادامه عمر آدمی می باشد. دسته بندی روایات، در این کتاب به شیوه ای نوین انجام گرفته و می توان این نکته را فهمید که نگارنده کتاب با اشراف کامل به حوزه های حدیثی توانسته اند روایات مختلف را در موضوعات مختلف جمع آوری نماید. مباحث مختلفی که در این کتاب ارائه می گردند شامل جوانی و نقش آن در شکوفائی فرد، عوامل شکوفائی جوان، موانع شکوفائی و رشد جوان، حقوقی که جوانان دارند و می بایست از آن بهره مند شوند و همینطور شناخت و معرفی الگوهایی برای جوانان ، می باشد. آغاز کتاب ذکر مطالبی در باب جوانی و اهمیت آن با نگاه به معارف الهی می باشد و اینکه جوانی بهترین فرصت برای خودسازی می باشد. کتاب پیش رو در درجه اول برای محققین و پژوهشگران عزیز حوزه جوانان بسیار قابل استفاده بوده و همینطور در درجه بعد نیز والدین و مربیان محترم نیز می توانند با بهره گیری از روایات اسلامی که در این کتاب به زبانی ساده بیان شده است زمینه های مختلف رشد و شکوفائی فرزندان خویش (جوانان)را فراهم سازند، البته نه از زبان اندیشمندان زمینی که احتمال خطا در سخنان و تحقیقاتشان وجود دارد، بلکه از زبان اولیا و بزرگانی که یقین به صحت سخنان ایشان داریم ( بر فرض صحت روایات از جهت صدور و دلالت) به یقین می توان گفت که این کتاب می بایست در اختیار تمامی جوانان، والدین، مربیان، معلمان، مربیان پرورشی، روانشناسان، مشاوران و تمام کسانی که به نوعی با جوانان در ارتباط می باشند قرار گیرد تا بتوانند از زلال بیکران دریای معارف اهل البیت علیهم السلام بهره مند شده، و آن ها را در زندگی خویش به کار بندند. از ویژگی های این کتاب انتخاب احادیثی با محتوای قابل فهم در کنار ترجمه ای روان که برای عموم قابل فهم بوده می باشد. همچنین استفاده از کتب حدیثی اهل سنت به مقتضای نیاز بحث نشان می دهد که مولف با تتبع کامل موضوعات مرتبط با جوانان را گردآوری نموده است.
ناصر باهنر بین الملل کتاب "آموزش مفاهیم دینی همگام با روان شناسی رشد" محل اتصال دو رشته روان شناسی و علوم تربیتی در زمینه پاسخ به سوالات مذکور و آموزش مفاهیم دینی به کودکان و نوجوانان است. ناصر باهنر در 281 صفحه کوشیده است یافته های این دو رشته را در خصوص آموزش مفاهیم دینی به کودکان، به هم متصل نماید. یکی از موارد کاربرد دستاورهای علمی و پژوهشی در رشته روان شناسی، استفاده در رشته علوم تربیتی است. می توان گفت روان شناسی پشتوانه علمی را در برخی مسائل کاربردی علوم تربیتی مشخص می کند. به عنوان مثال این سوال مطرح است که کودکان از چه سنی می بایست به مدرسه بروند؟ مدرسه از چند سال تحصیلی باید برخوردار باشد؟ در هر سال چه مواد درسی و با چه مضمون و قالبی باید به کودکان آموزش داده شود؟ پاسخ این سوالات در علم روان شناسی به دست آمده و در رشته علوم تربیتی به شیوه ای عمیق تر و عملیاتی تر در مورد افراد به اجرا گذاشته می شود. سوالات جزئی تر و دقیق تری وجود دارد که پاسخ به آن ها و شیوه های اجرای آنان بر عهده این دو رشته است. چرا کودکان و نوجوانان به این درس نگاهی جنبی و سطحی دارند؟ از آن جا که اندیشه ها و مفاهیم دینی در هر جامعه ای و با هر فرهنگی وجود دارند و می بایست این موارد به کودکان منتقل شوند، مشخص می گردد که پاسخ به این سوال ها دارای نقش بسیار مهمی است که هر سیستم آموزشی باید برای مواجهه صحیح با آن ها، پاسخ های مناسبی برایشان داشته باشد. مطالعه کتاب حاضر روشن می سازد که مواد آموزشی باید با میزان رشد عقلی دانش آموز هماهنگ باشد و بر اساس رغبت ها و نیازهای آنان تهیه گردد. هدف اصلی کتاب حاضر ارائه شیوه هایی است که به وسیله آن ها بتوان مفاهیم دینی را هرچه خوب تر به کودکان و نوجوانان آموزش داد. برای نیل به این مقصود مباحث ابتدایی کتاب به صورتی نسبتا کامل به مواردی درباره روان شناسی رشد کودکان و نوجوانان در عرصه های رشد شناختی و قابلیت های ذهنی و نیز رشد اخلاقی و قضاوت اختصاص داده شده است. مفاهیم دینی را چگونه به کودکانمان منتقل کنیم؟ آن ها کدام دست از این مطالب را درک می کنند و چه چیزهایی برای فهم آنان سنگین است؟ کودک ما مفاهیم انتزاعی علت، خالق و ... را چگونه می فهمد؟ در ذهن او خدا چگونه جلوه می کند؟ او در مورد قیامت چه درکی دارد؟ چه نوع موادی را در این سنین نباید به او آموزش داد؟ آیا مطرح کردن مفاهیم فلسفی و انتزاعی ممکن است باعث دلزدگی کودک درباره این مسائل شود؟ معلم تعلیمات دینی چه خصوصیاتی باید داشته باشد؟ امروزه در جامعه خلأهایی مشاهده می گردد که ناشی از توسط ناصحیح به این موضوع است. به چه دلیل کلاس های دینی هنوز جایگاه ویژه خود را نیافته اند؟ چرا اسلامی که در این کلاس ها مطرح می شود پاسخگوی مشکلات دانش آموزان نیست؟ چرا معلمان در بیان مسائل دینی دارای مشکل می باشند؟ چرا آموزش دین در جامعه ما باید شاهد عقب افتادگی خود از آموزش سایر ادیان در دیگر جوامع باشد؟ کتاب حاضر توانایی پاسخ به این مطالب را با شیوه ای علمی و عملیاتی داراست. مجهز بودن و آشنایی نویسنده با دو عرصه دین و علم و استفاده از نظریه ها و پژوهش های علمی در کنار آیات و روایات اسلامی، سبب شده است کتاب به منبعی غنی و متناسب با فرهنگ اسلامی-ایرانی ما برای آموزش مفاهیم دینی به فرزندان تبدیل گردد. معلمان و مربیان تربیتی و دینی افرادی هستند که می توانند بهترین بهره را از این کتاب برده و در نهایت بشترین تاثیر مثبت را بر دانش آموزانشان بگذارند. شیوه های آموزشی مطرح شده بیشتر متناسب با دوران کودکی یعنی از 5 تا 12 سالگی است اما برای آموزش به نوجوانان نیز دارای مطالبی است که بسیار مفید می باشد. مطالعه کتاب حاضر برای والدین کودکان نیز مفید است زیرا بسیاری از والدین بدون توجه به زمان از کودکان خود انتظار دارند که مفاهیم انتزاعی را درک کنند که این کار نه تنها بیهوده است، بلکه ممکن است سبب ایجاد تصوراتی غلط در ذهن کودک شود. تحصیل در سال های ابتدایی باید متکی بر محسوسات باشد. احساس کودک برای شناختن مسائل خارج از این جهان باید بیدار و ترغیب شود. به همین دلیل کتاب از بخش هایی تهیه شده است که علاوه بر آشنایی با اصول روان شناسی رشد و آشنایی با نظریه های مطرح در این زمینه، مربیان و والدین با شیوه های عملی آموزش مسائلی چون مفهوم خداوند، نبوت، عصمت، معجزه، قداست، امامت، روز قیامت، عذاب و پاداش و دیگر مسائل به کودکان آشنا می شوند. نویسنده علاوه بر اشاره به مباحثی که مطرح گردید به صورت ویژه به نکاتی درباره آموزش قرآن به بچه ها، ویژگی های معلم دینی، عوامل جذب دانش آموز، نحوه برخورد با وی و شیوه آموزش داستان های دینی اشارات مناسبی کرده است. اما ذکر سه نکته خالی از لطف نیست. 1- کتاب حاضر در واقع مجموعه ایست که گردآورنده آن از کتاب های دیگر به خوبی جمع آوری نموده است و به همین دلیل بیشتر آدرس هایی که ذکر شده اند مطالب را با واسطه از دیگر کتاب ها نقل کرده اند. 2- نیز اگر کتاب حاضر به یک پژوهش مستقل و کار میدانی بومی مجهز می بود بر خوبی های آن افزوده می گردید. 3- همچنین مولف در صفحه 175 به مطالبی درباره شیوه آموزش دیگر ادیان به کودکان اشاره کرده است که به ظاهرا در کشور ما چنین مطالبی ضروری به نظر نمی رسد و امکان دارد ریشه هایی از کثرت گرایی دینی را در افراد بدواند. هرچند مولف به این مسائل آگاه بوده در جای خود تذکراتی را ذکر کرده است اما نبودن این مطالب در کتابی که به دست عموم می رسد بهتر از بودنشان است.
مرتضی دانشمند عموعلوی کتاب «امیران کوچک» توسط مرتضی دانشمند، نویسنده و شاعر کودک و نوجوان و پژوهشگر قرآنی نوشته شده و در 210 صفحه جمع آوری شده است. کلیت کتاب راجع به روش انتقال آموزه های اعتقادی به کودکان 7 تا 14 سال در قرآن و روایات می باشد. در آغاز کتاب، ویژگی های ادراکی کودکان از منظر روانشناسی رشد در سنین هفت تا چهارده سال، مورد بررسی قرار گرفته، آنگاه به روش هایی که در آیات و روایات برای انتقال آموزه های اعتقادی به آن ها مطرح گشته همچون روش قصه، شعر، گفت و گو، معما و چیستان پرداخته شده است. همچنین مبانی روانشناختی و قرآنی – روایی روش هایی که از قرآن و روایات به دست آمده، مورد تحلیل قرار گرفته است. پس از کشف روش ها، به نمونه های کاربردی روش ها در قرآن و روایات و نیز نمونه های امروزی روش های مستنبط از این دو منبع پرداخته شده است. در فصل سوم کتاب که «روش ها و انتقال آموزه ها» نام دارد، ابتدا به روش قصه گویی اشاره می شود، و بعد از این که به چیستی قصه می پردازد، اهداف و کارکرد های قصه را نام می برد که می توان از جمله این کارکرد ها به بر انگیختن تفکر، عبرت آموزی، آرامش یابی، نرمی دل و ... اشاره کرد. پس از آن به قصه های قرآنی و انواع آن پرداخته می شود. بعد از قصه گویی نوبت به شعر می شود، و به جایگاه شعر در اسلام اشاره دارد و به نمونه هایی برای انتقال مفاهیم اعتقادی از طریق شعر می پردازد. بعد از قصه و شعر، روش هایی چون دعا، گفت و گو، پرسش و پاسخ و چیستان مورد اشاره قرار می گیرد. در صفحه های پایانی کتاب خلاصه ای از مطالب به دو زبان عربی و فارسی آورده شده است.
ایریس یاب / مسعود حاجی زاده صابرین خدا کیست؟ خدا کجا زندگی می کند؟ خدا را که آفریده؟ اکثر والدین چنین سوالاتی را از فرزندان خود شنیده اند. چنین پرسشهایی یکی از دغدغه های بشر از سنین کودکی تا بزرگسالی است و پاسخ به آنها نه تنها یک ضرورت است بلکه نقش موثری در رشد شخصیت و رفتار فردی و اجتماعی کودکان ما در آینده دارد. این سوالات از جانب کودکان اکثر اوقات موجب شگفتی والدین می شود. به راستی شما در مواجه با سوالات مذهبی فرزندتان چه واکنشی نشان می دهید؟ کتاب «کلیدهای آموختن به کودکان درباره خدا» با در نظر گرفتن مطالبی که عنوان خواهیم کرد، در مواجهه با سوالات مذهبی کودکان راهنمای مناسبی برای شما والدین خواهد بود. این کتاب نوشته یک خانم به نام دکتر ایریس یاب می باشد که دکتر مسعود حاجی زاده آن را به زبان فارسی ترجمه کرده است. نویسنده کتاب که دارای دکترای آموزش است، با ارائه راهکارها و پیشنهادهایی برای والدین در راستای شناخت خداوند و رشد معنوی کودکان، قصد دارد آنها را در پاسخگویی به فرزندانشان راهنمایی کند. مهمترین پیام این کتاب به والدین این است که : هرگز نسبت به علاقه و کنجکاوی فرزندتان درباره خداوند بی تفاوت نباشید. کلیدهای آموختن به کودکان در باره خدا، سه بخش اصلی دارد: بخش اول به سوالات کودکان در باره خدا اختصاص دارد؛ سوالهایی که ممکن است پاسخی برای آنها نداشته باشید. سوالاتی از این قبیل: خدا کیست؟ خدا کجاست؟ آیا می تواند مرا ببیند و سخنانم را بشنود؟ من از کجا آمده ام؟ خدا از کجا آمده است؟ پس از مرگ چه خواهد شد؟ چه کسی از همه قوی تر است؟ و اینکه خدا شبیه چیست؟ بخش دوم به بررسی راه های مختلف ارتباط کودکان با خدا اختصاص دارد. با مطالعه این بخش در خواهید یافت که ایمان تنها از طریق موعظه های اخلاقی تقویت نمی شود. در این بخش با عواملی که می توان برای آموزش درباره خدا استفاده کرد، آشنا خواهید شد؛ عواملی مانند یادگیری با برنامه، بدون برنامه، یادگیری از طریق متون مذهبی و تاریخ مذاهب، یادگیری از طریق تمثیل ها و داستان ها، یاد گیری از طریق طبیعت، هنر و معماری و ... . بخش سوم، درباره حوزه ی وسیعتری از آموختن درباره خدا تهیه شده است. مراحل ایمان و رشد معنوی کودک ( دوران پیش دبستانی، کودکی و دوران نوجوانی) و پرسشهایی نظیر: خانواده برای تقویت رشد معنوی کودکان چگونه باید با جهان خارج ارتباط برقرار کنند؟ و همچنین راهکارهای مهمی را که در رشد معنوی کودکان تاثیر پایداری دارد مانند عبادت دسته جمعی در خانواده، شرکت در فعالیت های معنوی و عام المنفعه، و انتخاب مدرسه ای مناسب به عنوان پشتیبان و مکمل آموزشهای شما در منزل، در این بخش بررسی شده است. خواننده محترم برای استفاده مناسب از این کتاب باید به مواردی که در ادامه بیان می کنیم توجه داشته باشد. باید بدانید نویسنده به رغم این که سعی کرده است ما را با شیوه های درست پاسخگویی به پرسشهای کودکانمان آشنا سازد، در عین حال در نقل برخی مطالب از زبان ادیان مختلف و یا در تفسیر و تحلیل برخی مسایل تحت تأثیر دیدگاه خاص مذهبی خود قرار گرفته است و در واقع باید گفت اگر چه نویسنده راهکارهای مناسب و شیوه جذابی را در موضوع بحث ارائه می کند، در عین حال روح حاکم بر این کتاب فرهنگ و آموزه های غیر اسلامی است. به همین دلیل ناشر در مواردی محدود ناچار شده اصلاحاتی در متن انجام بدهد. این اصلاحات گاهی به صورت حذف برخی جملات و گاهی به صورت درج توضیح و پاورقی است. البته باید توجه داشت که این اصلاحات کافی نبوده و خواننده برای استفاده مفید از کتاب باید عقاید و فرهنگ ناب اسلامی و ایرانی خود را در نظر بگیرد و تحت تأثیر مطالبی که اکثراً از دین یهودیت، مسیحیت، تائوییسم، هندوییسم و بودیسم آورده شده، قرار نگیرد. برخی از مواردی که توجه به آنها لازم است به شرح ذیل می باشد. در برخی موارد نویسنده به مطالبی تصریح کرده که مناسبتی با کشور مسلمان و مذهبی ما ندارد؛ برای مثال او در صفه 162 به صراحت می گوید عصر ما عصری غیر مذهبی و سکولار است و بسیاری از مردم در پی یافتن معنویت جدید برای خود و فرزندان خویش هستند و پاسخهای سنتی مذهبی را برای نیازهای معنوی خود کافی نمی دانند. او چنین افرادی را بی دین و بی اخلاق نمی داند. بسیاری از مطالبی که در کتاب عنوان شده (مثلاً در صفحه 36 عنوان شده که وجود اختلاف نظر بین ادیان مختلف طبیعی است) به رسمیت شناختن ادیان غیر توحیدی و توحیدی تحریف شده را به خواننده القا می کند. در صفحه 80 و 93 ادعا شده که همه انسانها حتی برگزیدگان الهی اشتباهاتی دارند و هیچ کسی کامل نیست، خواننده زیرک می داند که این مطلب کلیت ندارد و در مورد پیامبر اسلام (ص) و اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام صحیح نیست و اشتباه را در مورد غیر پیامبر ما هم باید به معنای ترک اولی دانست. در صفحه 157 ادا شده که اشخاصی مانند زنی بد کاره، باج گیری که مورد تنفر مردم بوده و دزدی که به صلیب کشیده شده جزو دوستان حضرت مسیح (ع) بوده اند. نویسنده با تفسیری غلط توجه پیامبران به چنین اشخاصی را به معنای دوستی با آنها گرفته است. در صفحه 151 نویسنده می گوید: اصطلاحی وجود دارد که به اندازه قدمت آن از حقیقت به دور است « فلان شخص چنان روحانی است که دنیا جای خوبی برای او نیست»؛ این جمله شبیه حدیثی است که پیامبر اسلام (ص) فرموده اند: «الدنیا سجن المومن» دنیا زندان مومن است. اگرچه مطلبی که نویسنده در ادامه بیان می دارد مطلبی است صحیح ولی با فهم درست حدیث پیامبر (ص) جوانب امر بر خواننده آشکار خواهد شد. نویسنده در صفحه 101 به والدین توصیه می کند کودکان خود را در گروههای سرود خوانی همراه با حرکات موزون تشویق کنند؛ والدین باید بدانند حرکات موزون به معنا رقص برای غیر همسر در فرهنگ اسلامی ما ممنوع است. نویسنده در صفحه 79 مثالی از تناسخ آورده که خوانندگان آگاه کتاب می دانند که تناسخ مورد قبول اسلام و ادیان توحیدی نیست. نویسنده در صفحه 65 ادعا می کند هیچ روش علمی قادر نیست خداوند را به ما نشان دهد یا وجود او را اثبات کند؛ لازم است بدانید این مطلب بر خلاف آموزه های اسلامی است چرا که دین مبین اسلام روش علمی را منحصر در روشهای تجربی نمی داند. در صفحه 32 عنوان شده که داشتن ایمان حتی بدون توجیه منطقی امر بدی نیست، نویسنده با بیان اینکه تمام کتب آسمانی، پیامبران، سنتها و معلمان و مربیان به مطلبی معتقد بوده اند، تقلید در امور اعتقادی را جایز می داند؛ توجه داشته باشید که اسلام تقلید را فقط در احکام (فروع دین) مجاز می داند و در امور اعتقادی (اصول دین) تحقیق را لازم می داند. استفاده نویسنده از نامهای غربی از موارد دیگری است که خواننده آگاه هیچ گاه با خواندن این کتاب تشویق نمی شود که فرزند خود را به این نامها اسم گذاری کند.
ابراهیم اخوی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) کتاب حاضر با عنوان «خدا در زندگی کودکان» نوشته ابراهیم اخوی که در 88 صفحه به نگارش در آمده و توسط انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) به چاپ رسیده است، در مورد تربیت معنوی فرزند نوشته شده و اطلاعات مفیدی را به پدر و مادر ها در این زمینه می دهد. کتاب حاضر می کوشد تا به یکی از دغدغه های اصلی پدر و مادر ها یعنی جواب دادن صحیح و در خور فهم به سوالات کودکانشان پاسخ دهد، که این مقوله در تربیت فرزندان نقش مهمی دارد و باید به این مساله توجه خاصی کرد چرا که در شیوه های تربیتی به این مساله و پاسخ گویی صحیح به سوالات فرزندان سفارش شده تا زمینه رشد فکری و علمی کودکان در آینده فراهم گردد. همانگونه که امیر المومنین ع در روایتی زیبا چنین می فرمایند: هرکس در خردسالی بپرسد، در بزرگسالی پاسخ می دهد. از دیدگاه قرآن، همه نوزادان با فطرتی خدایی پا به عرصه گیتی می گذارند و در وجود خویش اعتقاد به موجودی برتر را احساس می کنند. آنان در سال های تحول جسمی و فکری خود، با توجه به محدودیت های شناختی، بینشی خام و ساده از این مفهوم اساسی به دست می آورند؛ بینشی که خود را در پرسش های مربوط به خداوند، آفرینش، نیروهای معنوی چون فرشتگان و مفاهیمی ماورایی مانند بهشت و جهنم و دیگر مفاهیم دینی نشان می دهد. در این نوشته تلاش شده است تا با گرد آوری اطلاعات دینی و روان شناختی موجود در این زمینه ، مخاطب را با دنیای کودکان بیشتر آشنا کند و جایگاه مفهوم خداوند در زندگی کودکان را بررسی کند.
جواد محدثی بوستان کتاب تشکیل خانواده، در همۀ امت ها، ادیان و جوامع از جمله ضروریات زندگی و مقدمه ای برای بقاء نسل است.از جمله اهداف ضروری و حیاتیِ ازدواج و تشکیل خانواده، داشتن فرزندی صالح و سالم از لحاظ جسمی، روانی و بینشی است. اگر از این زاویه به بحث بنگریم که فرزند انسان نتیجۀ آمال و آرزوهایش هست، شایسته است که این جانشینِ واقعیِ انسان، به خصوصیات ویژه‌ای آراسته گردد، و نمی‌توان به این هدف نایل آمد، مگر اینکه فرزند را به آداب نیکو تربیت نمود. همچنین به عنوان اصل موضوعه و بدیهی پذیرفته شده است، که فرزندان انسان تربیت پذیرند و این از ابعاد وجودی انسان به حساب می آید. لکن تربیت صحیح، در پرتو دینی جامع به نام اسلام و روایات و فرمایشات معصومین «علیهم السلام» امکان پذیر است. کتاب پیش رو با عنوان «عشق برتر» از جمله کتاب های نوشته شدۀ در قالب دین و رویکرد دینی است که توسط استاد جواد محدثی نگاشته شده است. کتابی که در پنج سر فصل با عناوین، جایگاه محبت در دین(تربیت ولایی و رابطۀ معرفت و محبت و اطاعت)، حقوق اهل بیت «علیهم السلام» و وظایف ما، راه های ایجاد محبت از دوران پیش از کودکی و بعد از آن در قالب ایجاد فضای روحی و معنوی، و در ادامه با عنوان چند نکته تکمیلی به مباحث پیوند محبت با عمل، نشانه های محبت و ...، نوشته شده است. در نهایت می توان این گونه اذعان کرد که، این کتاب به دنبال ارائۀ شیوۀ تربیت دینی بر اساس رویکرد اسلام (آیات و روایات)، و راه های ایجاد محبت اهل بیت «علیهم السلام» در کودکان و نوجوانان است. زیرا در سایۀ تربیت دینی و ولایی فرزندان، می توان آن ها را در مقابل مفاسد اخلاقی و انحرافات عقیدتی مصون نگه داشت. تحقق این امر هم در گرو دانستن و اجرایی کردن راه های ایجاد محبت اهل بیت «علیهم السلام» در کودکان و نوجوانان می باشد، که مؤلف هم با این هدف دست به تألیف کتاب پیش رو زده است.
مریم ادیب منادی تربیت کودک به مانند نهال نو رسی است که برای رشد کردن به یک باغبان ماهر، به زمین خاص و مقدار معینی نور وآب و سایه وآفتاب نیازمند است. هر کودکی نیز تحت شرایط و اوضاع مناسب، به دستان یک مربی توانا و با ویژگیهای خاصی رشد می کند، هر گاه این زمینه ها فراهم گردد وی همچون نهالی پس از روئیدن به مرحله شکوفایی می رسد. از مهمترین مسائل یک جامعه تربیت کودکان ان جامعه است، چرا که آینده جوامع به دستان کودکان آن می باشد. اهمیت موضوع تعلیم و تربیت تا به آن حد است که پیامبران و اولیای دین به عنوان هادیان جوامع، همواره سرچشمه سعادت و رستگاری بشر را در این عرصه جست و جو کرده‌اند. روشن است که هر فردی نمی تواند شایستۀ احراز مقام تربیت کودک باشد. همچنین هر روشی نمی تواند به عنوان روشی مفید در این عرصه باشد. کتاب «تربیت دینی کودک و نوجوان» نوشته مریم ادیب، به عنوان کتاب کار برای والدین و مربیان، کتابی است سودمند در امر تربیت دینی فرزندان مسلمان ایران زمین. مهمترین هدف این کتاب پرورش مربیانی توانمند و آگاه در عرصه تربیت کودک است. مطالب کتاب در شش فصل تنظیم شده است که حاوی عناوین ذیل است: تعاریف و اصول، اهمیت ارتباط با قرآن، مطلوبها و آسیبها در رفتار مربیان، روش ها و نکته ها در همراهی با کودک، همراهی با نوجوان، و نکته هایی از اساتید. در این فصول مطالب مفیدی در امر تربیت دینی گنجانده شده است. مطالبی مثل بحث آموزش قرآن، سن شروع تربیت دینی، روشهای مناسب برخورد با کودک و . . .. خوانندگان کتاب با توجه به نیازشان می توانند به مطلب مورد علاقه خود رجوع کنند. در بیان مطالب کتاب از آیات نورانی قرآن کریم و روایات گوهربار اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام بسیار استفاده شده است. این کتاب همچنین از بیانات اساتید فن مخصوصاً در فصل آخر کتاب با عنوان نکته هایی از اساتید، بهره برده است. بیانات اساتیدی مثل حضرت آیت الله جوادی آملی، استاد شهید مطهری، استاد عبدالعظیم کریمی، استاد حجت الاسلام دهنوی، استاد غفرانی و استاد جمشیدیان.
میشل بریا / فرناز فرود صابرین «کلیدهای پرورش هوش اخلاقی در کودکان و نوجوانان» اثری نفیس از «میشل بُربا» است. بربا سال ها تجربه کار با دانش آموزان را دارد. او مربی و مشاور مشهور بین المللی است. می توان ادعا کرد که مهم ترین دغدغه والدین به ویژه در جوامع فرهیخته تربیت فرزندانی با اخلاق است. کتاب بربا با محوریت پرورش اخلاق نگارش یافته است. او سازه هوش اخلاقی را مطرح می کند و بعد از بیان مولفه های آن به بررسی یک یک آن ها می پردازد. اثر حاضر دارای ویژگی های ممتازی است که جمع آن ها در یکجا، موجب منحصر به فرد شدن آن شده است. استفاده از مثال ها و نمونه های عینی، بهربرداری از پژوهش های متعدد، آوردن آمارهای متنوع در جای جای کتاب، استفاده از کتاب های موجود در عرصه فرزندپروری، توجه به عنصر خانواده در اصلاح و تربیت فرزندان، بررسی آثار مخرب تربیتی رسانه ها مانند تلویزیون، اینترنت و ... ، برخورداری از جداول مناسب، عنایت ویژه به مراحل رشد مولفه های هوش اخلاقی در کودکان و نوجوانان، نگاه عالمانه به شرائط موجود اجتماعی و دیدن بحران های اخلاقی جوامع، دادن راهکارهای متعدد، تنوع و ابتکار در ارائه روش های جدید ارتباط با فرزندان. این ها همه مواردی است که موجب شده است کتاب هوش اخلاقی یک تألیف مفید و جامع در ارتباط با موضوع خود باشد. شاید به همین خاطر است که پیشگفتار ترجمه این کتاب را شخصی فاضل و عالم نوشته است. عبد العظیم کریمی متخصص تربیتی است که سال ها در زمینه تربیت دینی و اخلاقی فرزندان و ودانش آموزان به پژوهش و تألیف پرداخته است. کمتر کسی است که در عرصه تربیت دغدغه مند باشد و او را نشناسد. ایشان در پیشگفتار ضمن ارائه تعریف «هوش» و «هوش اخلاقی» مخاطب را ترغیب می کند تا به موضوع کتاب توجه کند و با ایجاد نیاز به محتوای کتاب، خواننده را رهسپار مطالعه کتاب می کند. به اعتقاد مولف هوش اخلاقی دارای هفت مولفه است که عبارتند از؛ همدلی، وجدان، خویشتن داری، احترام، مهربانی، بردباری و انصاف. سه مولفه همدلی، وجدان و خویشتن داری علاوه بر این که محور در شکل گیری هوش اخلاقی هستند، زمینه شکل گیری مولفه های دیگر را نیز ایجاد می کنند. به همین علت در سه فصل نخست کتاب به این سه مولفه پرداخته شده است. در هر فصل بعد از زمینه سازی نسبت به مولفه ای که قرار است از آن سخن به میان آید، تعریفی از مولفه مورد بحث ارائه می شود. فضای کلی جامعه در ارتباط با این مولفه ارزیابی می شود که از نقطه نظر مولف جامعه کنونی نسبت به تمام مولفه های هوش اخلاقی در شرائط بحران به سر می برد. در ادامه گام های پرورش هر مولفه مطرح شده است. جدول های مفیدی طراحی شده است که در انتقال مطالب کتاب مفید است. مولف سعی کرده با عبارت های متنوعی به خوانندگان راهکارهای عملی بدهد که در این زمینه گاهی راهکارهایی خلاقانه و گاه بازی های جدیدی آورده است. والدین با بهره گیری از این کتاب با مجموعه ای از راهکارها مواجه می شوند. نویسنده یک اندیشمند تربیتی است که در امریکا زندگی می کند. او با توجه به نیازهای اخلاقی جامعه امریکا و متناسب با شرائط فرهنگی و اجتماعی آن سرزمین مطالب خود را به رشته تحریر در آورده است. با در نظر گرفتن این پیشینه این سؤال پدیدار می شود که آیا کتاب حاضر می تواند برای دیگر مخاطبان از فرهنگ های مختلف سودمند باشد؟ جواب این است که با در نظر گرفتن ملاحظاتی این کتاب از کتاب های بسیار خوب در حوزه تربیت به شمار می رود. این ملاحظات در ضمن نکاتی ذیلاً آورده شده است. نکته 1 نباید از نویسنده ای که در جامعه متفاوت از جامعه ما زندگی می کند توقع داشت اثری بیافریند که با فرهنگ ما کاملاً منطبق باشد. نکته 2 در این شرائط خواننده باید یک براورد منطقی از کتاب بدست آورد که آیا خواندن این کتاب برایش سودمند می باشد به گونه ای که دچار آسیب نشود؟ جواب این پرسش مثبت است البته برای خوانندگان فرهیخته. «فَبَش�'ِر�' عِبادِ ال�'َذینَ یَس�'تَمِعُونَ ال�'قَو�'لَ فَیَت�'َبِعُونَ أَح�'سَنَهُ»، پس بندگان مرا بشارت ده! همان کسانى که سخنان را مىشنوند و از نیکوترین آنها پیروى مىکنند. (سوره مبارکه زمر، آیات 17 و 18) نکته 3 کتاب پیش رو تا حد زیادی دغدغه های مشترک والدین را مطرح کرده است و اگر والدین به دنبال راه حلی برای مسائل خود باشند می توانند از این کتاب بهره مند شوند. نکته 4 این نکته شاید به گونه ای نقد فصلی از کتاب باشد. نویسنده در فصل ششم بردباری را به تحمل دیگران و احترام گذاشتن به تفاوت های فرهنگی، عقیدتی و نژادی تعریف کرده است. در بخشی از کتاب به والدین پیشنهاد کرده است که فرزندان خود را در معرض تفاوت ها بگذارند تا آن ها تفاوت ها را ببینند و برایشان عادی شود. آن چه در این جا به ذهن می رسد این است که باید دو مطلب را در نظر گرفت. نخست آن که نویسنده در جامعه امریکا زندگی می کند و متناسب با مقتضیات آن جا جا والدین را ترغیب می کند که مثلا به فرزندان خود بیاموزند که سیاهپوستان نیز مانند بقیه هستند و رنگ پوست آن ها نباید منجر به تمسخر و یا بی احترامی به آن ها شود. اگر از این منظر به محتوای کتاب نگاه شود باید گفت که این مطلب بسیار مفید و آموزنده است. دوم آن که ممکن به ذهن برخی خطور کند مفهوم مولفه بردباری قبول پلورالیزم دینی است. به راستی اگر مطلب نخست را در نظر بگیریم می توان ادعا کرد که این برداشت یک برداشت افراطی از متن کتاب است. البته واضح است که والدین اول باید به میزان درک و فهم و تعمق فرزندان خود در مسائل دینی بیافزایند و بعد از آن، فرزندان خود را در معرض تفاوت ها قرار دهند. امیر المومنین نیز در سفارش خود به مالک می فرماید: انسان هایی که بر آن ها حکومت می کنی «إما أخ لک فی الدین أو شبیه لک فی الخلق» یا برادران دینی تو بوده و یا انسان هایی هستند که در خلقت مانند تو هستند در نتیجه حق نداری به آن ها ظلم روا داری. خوانند خود باید با مد نظر قرار دادن صحیح آموزه های اسلامی معنای بردباری را فهمیده و در تربیت اخلاقی فرزندان خود آن را به کار کیرد. نکته 5 این نکته یک نقد مبنایی به کتاب حساب می شود. اشکالی که در روح کتاب به چشم می خورد این است که از نگاه نویسنده گویا اخلاق فقط کارکرد اجتماعی در ارتباط با انسان های دیگر و حیوانات دارد. البته که این بخشی از کارکرد اخلاق است. اما در معارف اسلامی بخش مهمی از اخلاق که هم مهم ترین بخش آن به شمار می رود و هم موجب شکل گیری بهتر بقیه حوزه های اخلاقی مربوط به جامعه انسانی است، ارتباط انسان با خالق مهربان عالم هستی است. در این کتاب اخلاق هیچ ارتباطی با ارتباط فرزند با خدا ندارد. فقط به کارکرد اجتماعی اخلاق پرداخته شده است. ریشه این نقد بر می گردد به مباحثی که در فلسفه اخلاق مطرح شده است که بیان آن موجب اطاله کلام می شود. هر کس جویای مطالب بیشتر است می تواند به منابع فلسفه اخلاق مراجعه کند.
پگی جی جکینز / سهیلا محمودکلایه نخستین کتاب پیش رو با عنوان «پرورش معنویت»، راهکارهای ساده و عملی را در باره ی مفاهیم دینی و اخلاقی و انتقال آنها به کودکان و نوجوانان بیان می کند. آنچه در ذهن مولف این کتاب بوده این است که مطالب و مفاهیم معنوی را از طریق تمثیلاتی به فرزندان انتقال دهد به همین خاطر هر درسی شامل یک تمثیل می باشد که در آن یک مفهوم و آموزه ای تدریس می شود. آنچه مولف از قول دانشمندان نقل می کند و همین گفته مبنای نگارش این کتاب شده، این است که پژوهش های مربوط به مغز نشان می دهد که هشتاد و سه درصد آنچه یاد می گیریم از طریق دیدن و عمل کردن است. مباحث در سه بخش کلی تدوین شده است؛ بخش اول : نهال ها. تمثیلاتی که در این بخش آورده شده است مناسب فراگیران مبتدی است و لذا ساده تر و قابل فهم تر است. بخش دوم: جوانه ها. این بخش هم به منظور استفاده برای فراگیران پیشرفته طراحی شده و بخش سوم: شکوفایی. این بخش نیز برای فراگیران با تجربه نگاشته شده است. در ابتدای هر درس تصاویر نقاشی شده ای که مربوط به مطالب همان درس است آورده شده که باعث جذابیت کار شده است. در آخر هر درسی نیز مطلب با یک جمله ی تاکیدی که نویسنده اسم این جملات را ذهن آویز گذاشته، پایان می پذیرد. این جمله ها اظهار نظر های مثبتی است که خود انگاره ی خوانندگان و اعتماد به نفسشان را بالا می برد. یکی از نمونه ها و تمثیلات زیبا که در تمثیل چهارم کتاب آمده است درباره ی مفهوم دعا و اهمیت آن در کار و زندگی فرزندان است. در این درس نشان داده شده است که همانطور که اگر حاشیه دوزی پارچه نمی بود، این پارچه به راحتی شکافته می شد، دعا هم اگر چاشنی کار های روزمره ی ما نشود مشکلات ، بی قراری و اشتباهات در طی روزمان رخ می دهد. نکاتی که در زیر به آنها اشاره می شود خواننده را کمک می کند که از این کتاب استفاده ی بیشتری ببرد: آموزش هایی که این کتاب ارائه می کند فقط درباره ی امور معنوی نیست بلکه مطالبی که برای بالا بردن ظرفیت کودکان و توانایی آنان برای مقابله با مشکلات و مباحث روانشناختی و تاثیر جسم بر روان و مباحث دیگری مانند خشم و آثار مخرب آن، در قالب تمثیلاتی جالب آورده شده است. هر چند این دروس برای گروه های سنی خاصی در نظر گرفته نشده است اما تمثیلات به کار گرفته شده در این جا از راحت ترین آن به سمت تمثیلات پیچیده تر می رود که باید در استفاده از آن فهم و ظرفیت فرزندان را در نظر گرفت. در دو مورد و در دو درس در صفحات 70 و 136 در باره ی «قانون جذب» صحبت می کند. بنا بر این قانون آنچه را که در افکار ما و احساسات ما وجود دارد، می توانیم از طریق جسممان انرژی را به دنیای خارج بفرستیم و آن افکار را جذب کنیم و به آنچه فکر می کنیم برسیم؛ دقت نظری که باید در اینجا هر خواننده ای داشته باشد این است که این قانون به صورت مطلق کار ایی ندارد و مورد استفاده نیست. برخی از تمثیلاتی که به کار برده شده است به نظر می رسد خیلی روشن نیست و اگر در کار برد آن مصداق داشت، بهتر می شد. مثلا در درس نهم، از هم زن برقی و دستی صحبتی می کند، و می خواهد نشان دهد که همانطور که هم زن دستی در مقابل نوع برقی آن کارآیی ندارد، در کارهایمان هم اگر مساعدت الهی نباشد کار پیش نمی رود. در حالی که ممکن است به ذهن فرزندمان این مطلب خطور کند که همان طوری که هم زن دستی استفاده ی کمی دارد، کارهای بدون نظر الهی نیز پیشرفتی خواهد داشت که این برداشت نا صحیح است چرا که هر کاری بدون مساعدت خدا، امکان پذیر نخواهد بود.
احمد بهشتی بوستان کتاب تربیت فرزندان همیشه مطلبی مهم و درخور توجه برای والدین، مربیان، اساتید دانشگاهی، نیروهای فرهنگی و مذهبی و سیاست گذاران کلان در هر جامعه ای بوده است. در کتاب "نسل نوخاسته" این مهم با نگاهی تحلیلی و انتقادی و با پشتوانه گرفتن از منابع دینی مانند قرآن کریم و احادیث مورد بررسی قرار گرفته است. نویسنده این کتاب، آیت الله دکتر احمد بهشتی، در سال های قبل از پیروزی انقلاب اسلامی و در شرایطی که به خاطر فساد دستگاه حاکم بر مسائل فرهنگی، پرداختن به این مباحث از نیازهای روز شمرده می شد، دست به تالیف این کتاب زده است. این اثر در سال های اخیر توسط انتشارات بوستان کتاب در 236 صفحه چاپ شده است. روش نویسنده تحلیلی – انتقادی است. ایشان با بیان این نکته که مسئله تعلیم و تربیت، تاریخ کهن دارد و همیشه زنده است و نیز با استفاده از ادبیات برگفته از قرآن کریم افراد را به سلف صالح و ناصالح از نسل و تابعان پیامبران تقسیم کرده و بیان داشته است که وظیفه امروزی ما در تربیت امری بسیار خطیر است. تربیت حتی یک کودک و سامان دادن به زندگی یک جوان گامی در راه رسیدن به اهداف سلف صالح است. نگاه مولف بیشتر جنبه نظری داشته و با توجه به تخصصی که ایشان در رشته فلسفه و مباحث الهیات دارد، همین نگاه از کتاب انتظار رفته و جنبه های کاربردی در کتاب کمتر دیده می شود. نویسنده از نظرات برخی نویسندگان و متفکران معروف غربی در مباحث تربیتی نیز استفاده کرده است. برخی مطالب مطرح عنوان شده در این کتاب از قرار زیر است: پرورش اخلاق در پرتو مذهب، پرورش فکری، پرورش عملی، نیایش در قرن بیستم، پرورش عواطف در پرتو نیایش، طرز تفکر پدران و مادران، پرورش و آموزش جنسی، نقش پذیری کودک، پرورش ایمان در روح کودک و دیگر موارد.
محمدعلی حاجی دهآبادی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در دهه‌ی معاصر مباحث مربوط به حقوق کودکان بیش از پیش اذهان اندیشمندان و صاحب‌نظران و بشر دوستان را به خود مشغول داشته است. در این میان، گاه نگاه به کودک به عنوان یک انسان و با قطع نظر از نیازها و اقتضائات جسمی و روحی او در دوران کودکی است و گاه با توجه به موقعیت و وضعیت او در مرحله‌ای از عمر است که از آن به طفولیت و کودکی تعبیر می‌شود. با این وجود، حقوق کودکان بحث بیشتری می‌طلبد زیرا به لحاظ فاصله گرفتن بشر از منبع عظیم وحی و آموزههای گران‌سنگ پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله و اهل بیت عصمت علیهم‌السلام و حاکمیت بینش مادی و لائیک بر فضای فکری، سیاسی و اجتماعی جوامع بشری، مباحث حقوقی انسان به طور عام و حقوق تربیتی کودکان به طور خاص مبهم و ناقص باقی مانده است. امروز در کشور اسلامی ما عشق و علاقه والدین به کودکان خود تضمینی است بسیار قوی و محکم برای رعایت حقوق تربیتی کودکان؛ اما عشق و علاقه صرف به نظر می رسد که کافی نیست و والدین نیاز دارند در این راستا از معارف و دستورهای خطا ناپذیر وحیانی دین مبین اسلام آگاه و مطلع باشند. قشر تحصیل کرده نیز به دلیل مقابله با آموزه های کفرآلود مکتبهای منحرف در جهان، نیاز دارند با مبانی و اصول حقوق تربیتی کودک آشنا شوند. مسئولین و دلسوزان حکومت نیز در راستای اهداف نظام مقدس جمهوری اسلامی لازم است با عنایت به این حقوق، گامهای اساسی برای احقاق این حقوق را بردارند. رعایت حقوق کودکان از سوی همه افراد مسئول در جامعه موجب تکامل مادی و معنوی کودکان و به تبع آن موجب پیشرفت و ترقی و تکامل جامعه می شود، چرا که آینده جامعه فردا با در گرو تربیت صحیح کودکان امروز می باشد. به راستی معنا و مفهوم حقوق تربیتی کودک چیست؟ ویژگی های حقوق تربیتی کودکان کدام اند؟ در متون اسلامی چه تضمین هایی برای حقوق تربیتی کودکان در نظر گرفته شده است؟ حقوق تربیتی کودکان از نظر اسلام بر چه مبناهایی استوار است؟ چه حقوقی برای تربیت کودک در نظر گرفته شده است؟ پاسخ این سوالات را می توانید در کتابی تحت عنوان «حقوق تربیتی کودک در اسلام» نوشته دکتر محمد علی حاجی ده آبادی، مطالعه بفرمایید. کتاب حاضر می‌کوشد تا حقوق تربیتی کودک از نظر اسلام را استخراج و مبانی حقوق تربیتی کودک از منظر اسلامی را تبیین کند. این کتاب همچنین قصد دارد مبانی حقوق تربیتی کودک از دیدگاه اسلام را با آنچه که در اعلامیه ها و بیانیه های بین المللی آمده، مقایسه کند. البته مؤلف محترم، جناب آقای حاجی دهآبادی که دارای سابقه‌ی خوبی در زمینه‌ی مباحث مرتبط با تعلیم و تربیت است، از رهیافت‌های علمی و تجربیات معتبری که مخالفت قطعی با آموزههای شرعی ندارد نیز در تدوین این کتاب بهره برده است. کتاب حاضر با استفاده از آیات و روایات هشت مبنا را برای حقوق تربیتی کودکان از منظر اسلام تحلیل می کند. این هشت مبنا که شرح آنها در فصل دوم کتاب بیان شده است، عبارتند از: انسان بودن کودکان، فطرت پاک کودکان، هدفمندی خداوند در خلقت کودکان، نقش دانش در استکمال و استعلاء روحی کودک، جامعیت وجودی کودک در گرو بهرمندی از تربیت احسن، شأن کودک در برخورداری از آزادی حقیقی، تحقق عدالت در گرو اهتمام به تربیت کودکان، و ضرورت تأمین مصالح اجتماعی و تربیت کودکان. این کتاب به شما می آموزد که تربیت کودک، صرفاً به معنای آموزش علمی او نیست، بلکه فرایندی مستمر و پویا در جهت رشد همه جانبه (جسمانی، شناختی، روانی، عاطفی، اجتماعی و . . .) کودک در جهت دستیابی او به کمالات وجودی اوست. در تربیت اسلامی این کمالات با قرب الهی پیوند می خورد و بدین سان تربیت، جهت گیری و ماهیتی ارزشی دارد. با توجه به معنای ذکر شده از تربیت، در تعیین قلمرو حقوق تربیتی کودک نباید فقط به یک بعد خاص توجه کنیم. از ویژگیهایی که این کتاب را از دیگر آثار مرتبط با موضوع متمایز کرده است، نگاه تفصیلی و جامع کتاب به حقوق تربیتی کودک می باشد. این کتاب صد و هفتاد و شش صفحه ای شامل مباحث و موضوعات متنوعی است که در سه فصل تنظیم شده اند. تبیین ماهیت و قلمرو حقوق تربیتی کودکان و تضمین‌های ناظر به آن، مبانی حقوق تربیتی کودکان و تحلیل هشت مبنای عام حقوق تربیتی کودکان، حقوق تربیتی کودک در حیطه‌های تربیت جسمی، تربیت اقتصادی و حرفه ای، تربیت جنسی، تربیت اجتماعی، تربیت دینی و مذهبی، تربیت اخلاقی و تربیت عاطفی، از موضوعاتی هستند که در این کتاب بررسی شده اند.
محمدجواد مروجی طبسی بوستان کتاب «حقوق فرزندان در مکتب اهل بیت علیهم السلام » عنوان کتابی است که محمد جواد طبسی آن را در 267 صفحه نوشته است. کتاب بر آن است تا با جستجو در منابع حدیثی، حقوق فرزندان را در مکتب اهل بیت بیان کند. نویسنده سعی کرده با بیان حقایق و دستورالعمل هایی که در تربیت فرزندان در گفتار و کردار معصومین علیهم السلام آمده، شیوه برخورد والدین با فرزندان و حقوق فرزندان را تبیین کند. مطالب کتاب در هفت فصل گنجانده شده است. فصل اول کتاب به جایگاه فرزند در خانواده و مسؤلیت والدین در قبال فرزندان می پردازد و به آداب و سنن دوران تولد اشاره می کند. در فصل دوم به رابطه پدر و فرزند اشاره شده است و به وظایف پدر در دوران و حوادث مختلف زندگی فرزند با استفاده از مثال هایی از اهل بیت و اولیای الاهی می پردازد. فصل سوم به ادب آموزی و تربیت فرزند پرداخته است و به مواردی چون تشویق و تنبیه کودکان و تأثیر این دو در تربیت اشاره می کند. در فصل چهارم که به دوران بازسازی شخصیت فرزند اشاره دارد، به از بین بردن زمینه های فساد در فرزندان پرداخته شده است و وظایف والدین را در قبال مسائل اعتقادی فرزند و شیوه صحیح القای این مسائل را مطرح می کند. فصل پنجم کتاب به پرورش ایمان و مذهب و مسائل پیرامون آن می پردازد و راهکارهایی را با استفاده از آموزه های اسلامی در این مورد ارائه می کند. موضوعی که در فصل ششم مطرح می شود، بحث فرزندان و مواجهه با اجتماع است و روش اهل بیت را در این موضوع بیان می دارد و به والدین می آموزد که چگونه باید فرزندان شان را برای رویارویی با جامعه آماده کنند. در فصل پایانی به دوران بلوغ و جوانی فرزند اشاره شده است و به مسائل مربوط با این موضوع می پردازد. کتاب در مجموع مباحث جامعی را در حیطه موضوعش ارائه می کند و با توجه به تعداد چاپ های فراوان کتاب می توان گفت در هدفی که داشته موفق بوده است. از جمله محاسن کتاب این است که قابل استفاده برای افراد عام و متخصصین در حوزه تربیت فرزند می باشد.
شیخ حر عاملی / محمدعلی فارابی بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی «آداب معاشرت از دیدگاه معصومین علیهم السلام» ترجمه بخشی از کتاب وسائل الشیعه است که توسط شیخ حر عاملی نوشته شده است. وسائل الشیعه در چند بخش مباحث خود را ارائه کرده که یکی از آن بخش ها «کتاب الحج» است و این بخش خود باب ها و عنوان های بسیاری دارد که یکی از آن ها «ابواب احکام العشره» است. کتاب حاضر ترجمه همان «ابواب احکام العشره» است که توسط «محمد علی فارابی و یعسوب عباسی علی کمر» انجام شده است. از آن جا که در این ابواب از آداب معاشرت سخن گفته می شود، برای چاپ فارسی آن عنوان آداب معاشرت برگزیده شده است. محتوای کتاب شامل احادیث فقهی، اجتماعی و اخلاقی است که در موضوعات مختلف دسته بندی شده است. موضوعاتی که در ابتدای کتاب مطرح شده است، بیشتر مرتبط است با آیین دوست یابی و چگونگی معاشرت با همنشینان و انتخاب آنان، که مباحثی چون کمک به دوستان، همنشینی با فرومایگان، همنشینی نکردن با دروغگو و گنهکار، خوش رفتاری با مردم و همسایگان و ... ارائه شده است. موضوع بعدی که به آن پرداخته شده، مشورت کردن است که به روایاتی می پردازد که در این باب است و می آموزد که با چه کسانی باید مشورت کرد و با چه کسانی نباید مشورت کرد. بحث بعدی که کتاب به آن اشاره دارد سلام کردن و آداب آن است که روایات نسبتا زیادی را در این باب آورده است. آداب نشستن و دعاهای مختلف در موقعیت های مختلف از جمله موضوعاتی است که روایات آن در کتاب ذکر شده است. روایات راجع به حرمت مؤمن از جمله مباحث کتاب است و احادیثی راجع به نهی ائمه از تهمت زدن و سخن چینی ذکر شده است. روند کتاب تا پایان به همین شکل پیش می رود که روایات متعددی در ابواب مختلف آورده شده است. از آن جایی که کتاب فقط به ذکر احادیث بدون هیچ گونه تحلیل و توضیحی می پردازد، می توان گفت برای استفاده محققین و کسانی که به دنبال کتاب منبع روایی هستند برای مباحث روانشناختی (البته در حوزه آداب معاشرت) می تواند مفید باشد.
جواد محدثی بوستان کتاب کتابی که پیش رو داریم به قوانین و اصول معاشرت و برقراری ارتباط میان انسان ها از دیدی اسلامی و تربیتی اشاره می کند. نام این کتاب "اخلاق معاشرت" است و در 260 صفحه توسط استاد جواد محدثی نگاشته شده است. ایشان به سبب داشتن قلم روان و استفاده از ادبیات زیبا و سلیل و نیز تسلط کامل بر آیات، روایات و مبانی اسلامی توانسته است افراد بسیار زیادی را به کتاب خود جذب کند به گونه ای که این کتاب به تنهایی نوانسته است سی و نه بار تجدید چاپ شده و دوبار ویرایش گردد. آدمی زاد به سبب اینکه موجودی اجتماعی است چاره ای از برقراری روابط اجتماعی ندارد. او برای رفع نیازهای مادی و روانی خود نیاز به این دست رفت و آمدها دارد و چه بسا در صورت نبود هم نشینان، دوستان و هم صحبتان، به انواع مشکلات روحی و روانی دچار شده و حتی زندگی اش به خطر افتد. کتاب های فراوانی در خصوص برقراری روابط اجتماعی، تکنیک های شروع رابطه، قوانین حاکم بر آن، چگونگی حفظ کردن آن، اصول نفوذ در دیگران و دیگر مواردی از این دست، در بازار موجود است. اما خصوصیت ممتاز کننده این کتاب از هم موضوع هایش، اشاره به اصول معاشرت اسلامی و رعایت اخلاق دینی در این زمینه است. انسان امروزی نیاز بیشتری به روابط اجتماعی دارد و حتی برطرف کردن بسیاری از نیازهای ابتدایی زیستی اش، مانند تهیه لوازم زندگی انواع خوراکی ها، تهیه مسکن و لباس مبتنی بر این روابط است. همه ما دوست داریم زندگی مان سرشار از صمیمیت و صفا باشد، حریم خود و دیگران محفوظ بماند و معاشرت و روابطمان برگرفته از فرهنگ ناب باشد. چرا که میان اخلاق معاشرت اسلامی و اصول برقراری رابطه مطرح در غرب تفاوت هایی وجود دارد که مولف در بخش هایی از کتاب و به مناسبت هایی به آن ها اشاره می کند. به عنوان مثال ایشان در صفحه 15 می گوید: «در اینکه چگونه باید زیست و چه سان با دیگران باید رابطه داشت، نکته ایست که در بحث آداب معاشرت می گنجد. بر خلاف فرهنگ غربی، روح و محتوای فرهنگ دینی ما بر پایه ارتباط، صمیمیت، تعاون، همدردی و عاطفه استوار است.جلوه های این فرهنگ بالنده نیز در دستورالعمل های اخلاقی اسلام دیده می شود.» بنابراین این کتاب توانسته است خلأ موجود را در عرصه مهارت های فردی و اجتماعی پر نماید. جرقه ابتدایی این کتاب را بحث هایی درباره اخلاق معاشرت زده است که در مجله پیام زن به چاپ می رسیده است. کتاب حاضر در بردارنده 27 سجیه اخلاقی است که جز یکی –مزاحمت- بقیه از خصوصیات مثبت بوده که دانستن و عمل به همگی این ها برای برقراری روابط اجتماعی سودمند در محیطی آکنده از عطر برادری، همدلی، مهربانی و فتوت لازم و ضروری به نظر می رسد. با مطالعه این کتاب و آشنایی با آیات و روایات طرح شده در آن پی به این مطلب خواهیم برد که محتوای غنی اسلامی موجود در دستان ما دارای مبانی و روش های زیادی در طراحی یک علم دینی برای رفع نیازهای روانی انسان هاست. مصادیق بسیار زیادی در کتاب وجود دارد که از دیدها غافل مانده است اما در مقابل دانشمندان روان شناسی توانسته اند به خوبی با استفاده از مفاهیمی شبیه به آن و با تکیه بر تلاش خود، دانشی را تولید کنند که امروزه از آن می توان با عناوینی مانند روان شناسی اجتماعی، روان شناسی مثبت، بهداشت روانی، تکنیک های آرامش بخشی، رفع و درمان استرس ها و افسردگی و ... نام برد. تمامی این موارد در این کتاب به چشم می خورد و به این نیاز دارند که مورد حلاجی و بررسی های دقیق تر قرار گرفته و منشا تولید نظریه هایی مبتنی بر دین شوند. یکی دیگر از نقاط مثبت این کتاب آشنایی ما با روش عملی زندگی پیشوایان دین است. مثلا دوست داریم بدانیم اگر یکی از پیشوایان دین در موقعیتی شبیه به موقعیتی که ما هم اکنون در آن قرار داریم، قرار می گرفت چه تصمیمی گرفته و چه رفتاری را انجام می داد. وجود مفاهیمی مانند همدلی، نوع دوستی و صمیمت که از سرفصل های روان شناسی اجتماعی هستند، نشان از این دارند که دین اسلام تک بُعدی نبوده و عرصه های اجتماعی در آن اهمیت زیادی دارند. در بخش آسیب های رفتار اجتماعی نیز می توانیم نکاتی را از این کتاب استفاده نماییم؛ مانند: آثار منفی محبت و آسیب های روابط اجتماعی. به مباحث روان شناختی و تربیتی دیگری نیز اشاره شده است که برای رعایت اختصار به ذکر نام آن ها بسنده می شود: رفع تنش های روانی با خنده (صفحه 36)، تقویت بنیادهای خانواده (صفحه 50 و 187)، برخی مسائل تربیتی کودک و نوجوان (صفحه101)، خصوصیات مشاور و مشورت دادن (صفحه 126)، هنر گوش دادن (صفحه 139)، عزت نفس (صفحه 161)، ابراز دوستی (صفحه 183)، تناسب تشویق و پاداش با عمل (صفحه 201) و اشاره به مسائل سالمندان در صفحه 223.
مسعود جان بزرگی و دیگران ارجمند «آموزش اخلاق، رفتار اجتماعی و قانون پذیری به کودکان» عنوان کتابی است که دکتر مسعود جان بزرگی، ناهید نوری و مژگان آگاه هریس آن را در 291 صفحه نوشته اند. کتاب بر آنست تا مخاطب را به روشی آگاه سازد تا به وسیله آن زمینه تربیت موفق فراهم شود. آنچه کتاب ارائه می کند، که بخشی از چارچوب های عملی نیز در آن لحاظ شده، اگر بخواهیم احترام به قانون و یا مفاهیم اخلاقی در کودکان مان درونی شود، باید مهارت لازم را به آن ها آموزش دهیم و آمادگی روانی را در آن ها ایجاد کرد. در اثر حاضر، نگارنده ها ابتدا مخاطب را با مدل تربیتی اخلاقی کودکان که زمینه را برای درونی سازی مفاهیم اجتماعی و اخلاقی فراهم می کند آماده می کند، آشنا می سازند و پس از آن چند مجموعه آموزشی شامل یک مدل بازی درمانی، آموزش قانون به کودکان، آموزش شیوه های همدلی و آموزش خود مهارگری به مخاطبان ارائه می شود. مطالب کتاب در سه بخش اصلی و ضمائم ارائه می شود. بخش اول کتاب به تبیین اصول نظری می پردازد که شامل دو بحث می شود و هر موضوع در فصلی جداگانه مورد بررسی قرار می گیرد. آموزش اخلاق به کودکان و فرزند پروری دو موضوعی است که در بخش اول کتاب به آن پرداخته می شود. انواع فرزند پروری از مباحث مهمی است که در فصل فرزند پروری مطرح می شود و چهار نوع فرزند پروری (سخت گیرانه، مقتدرانه، اغماض گرانه و سهل گیرانه) به مخاطب معرفی می شود که شیوه مقتدرانه مورد پسند است و مهارت هایی برای این منظور به والدین آموزش داده می شود. در بخش بعدی کتاب به روش های عملی خود مهارگری، همدلی، قانون، صلح و اعتماد به نفس به کودکان آموزش داده شود و در ادامه مسأله بازی درمانی گروهی برای تقویت رفتار اجتماعی کودکان مورد بررسی قرار می گیرد. در این بخش اصول نظری بازی درمانی گروهی مطرح می شود و سپس برنامه تقویت مهارت های اجتماعی به صورت کاملا کاربردی معرفی می شود. پس از مباحث کتاب، ضمیمه هایی به مطالب کتاب اضافه می شود که بیشتر به کارهای میدانی می پردازد و پرسش نامه هایی را رائه می کند.
منبع: بروشورهای معرفی کتاب مجمع ناشران انقلاب اسلامی، توزیع شده در بیست و هفتمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران
|
